Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Ўз маблағларининг капиталлашганлик даражасини 
ифодаловчи коэффициент (Ккд)
асосий воситалар ва оборотдан 
ташқари активлар сўммасини (Ав) ўз маблағлари сўммасига (Ўм) 
бўлиш йўли билан аниқланади. Бу учун қуйидаги формула тавсия 
қилинади: 
Ав 
Ккд = -----------;
Ўм 
Ушбу кўрсаткичнинг миқдори асосида: 
*
ўз маблағларининг қанча қисми кўчмас мулкни ташкил 
қилиши; 
*
ўз маблағларининг оборотдан ташқари активлар билан 
таъминланиш даражаси қандайлиги; 
*
уларнинг динамикасини аниқлаб шу иккала кўрсаткичнинг 
ўзгариш суръати қандай даражада эканлиги; 
*
агар ушбу коэффициент миқдори камайиб борса ўз 
маблағларининг кўпайиши оборотдан ташқари активларга нисбатан 
жадаллигини ва ўз навбатида ўз маблағларининг оборот 

---

185 
активларига кўпроқ иштирок этиши каби ҳолатлар тўғрисида 
хулоса чиқариш мумкин. 
Ушбу кўрсаткичнинг миқдори албатта 1 дон кам бўлиши 
лозим (Ккд < 1), чунки бу ҳолда ўз маблағларининг бир қисми 
айланма маблағларда ҳам иштирок этиш имконини беради. Акс 
ҳолда айланма маблағлар тўлиқ кредиторларга қарам бўлиб қолиши 
мумкин.Бу ҳозирги бозор муносабатлари шароитида анча хатарли.
Шу туфайли бундай ҳолатга имкон қадар йўл қўймаслик лозим. 
Четдан жалб қилинган маблағларнинг қимматлилик 
коэффициенти (Кчқ) 
инвестиция қўйиладиган вақтда давлатнинг 
кредит сиёсати қандай аҳволда, банклар билан бўладиган ҳолат 
қандай вазиятда эканлигидан далолат беради. 
Ушбу кўрсаткични аниқлаш учун банк ва бошқа кредит 
берган ташкилотларга тўланган фоиз сўммасини (Фоиз) четдан 
жалб қилинган маблағлар (Чжм) сўммасига бўлиш лозим, яъни: 
Фоиз 
Кчқ = -------------; 
Чжм 
Мазкур кўрсаткичнинг миқдори асосида: 
*
бир сўм четдан жалб қилинган маблағларга қанча фоиз 
(харажат) тўғри келишини; 
*
четдан жалб қилинган маблағларнинг улар учун тўлайдиган 
фоизга тўғри келишини; 
*
четдан жалб қилинган маблағларнинг корхона учун қанчалик
қимматга тушиши тўғрисида хулоса чиқариш мумкин. 
Ҳамиша таҳлил қилиб кўриш лозимки четдан жалб қилган 
маблағлар корхона учун қанча самара беради. Албатта, бу борада 
тегишли ҳисоб-китоблар қилингандагина тегишли хулосага келиш 
мумкин.