Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти «банк иши» кафедраси

16.3. Тижорат банклари фаолиятининг тамойил ва функсиялари
Тижорат банларининг фаолияти қуйидаги тамойилларга асосланади:
1.Кредит ресурсларини ташкил этишда четдан жалб қилинган ресурсларга таяниш.
2.Мавжуд маблағлар чегарасида хизмат кўрсатиш. Бу банкнинг нафақат ўз ресурс ва кредит қўйилмаларининг мутаносиблиги, балки банкнинг активлари билан унинг жалб қилинган маблағлари ўртасидаги мутаностблигини таъминланишини билдиради.
3.Банк фаолиятининг тўла иқтисодий мустақиллиги. Бунда банк ўз ва жалб этилган маблағлардан мустақил фойдаланиши, мижозлар ва омонатчиларни ўзи мустақил равишда танлаши, кредит сиёсатини мустақил тузиши ва амалга ошириши, фоиз ставкаларини мустақил ўрнатиши ва ўзгартириши, даромадларни мустақил равишда тақсимлаши ва бошқа фаолият турларини бажариши мумкинлиги кўзда тутилади.
4. Банклар фаолиятини тижоратлашуви. Бу тамойил банкларни камроқ харажат қилиб фойда билан, кўпроқ фойда билан фаолият кўрсатишга асосланади. Банк фаолиятининг хавфсизлиги (кам хатарлилиги) ҳам банк тижоратининг асосларидан бири ҳисобланади.
5. Мижозлар манфаатини ҳимоялаш. Банк ўзининг капитали, даромади билан риск қилиши мумкин. Бу тамойил ҳамма нарса мижоз учун маънони англатиб, у банк мижоз учун тўлалигича жавоб бериш зарурлигини билдиради. Уни даромадини таъминлайди.
6.Банклар фаолиятининг универсаллашуви ва диверсификатсияси (лотинча деилерситеатро - ўзгариш, хилма-хил) банклар фаолиятини турли тармоқ ва соҳаларни қамраб олишини билдиради.
7.Ўзаро манфаатдорлик. Банкнинг ва мижознинг бир-бирига бўлган ишончи ўзаро ҳамкорликни мустаҳкамлайди. Мижоз банкга нафақат пул ёки кредит учун, балки молиявий малакавий ёрдам, малакали хизмат, маслаҳат олиш учун боради. Мижоз банкдан ўз маблағини нимага ва қандай сарфлаш, ўз фойдасини қандай ошириш ёки йўқотишларга қандай барҳам беришликни ўрганади.
Тижорат банклари фаолияти қуйидаги функсияларни асосланади:
1. Ҳуқуқий ва жисмоний шахсларнинг бўш пул маблағларини йиғиш;
2. Халқ хўжалигида ҳисоб-китоблар ва тўловларни амалга ошириш;
3. Хўжалик субектларини кредитлаш, ички ва ташки хўжалик оборотига кредит-молия хизматини кўрсатиш.
4. Молиявий ва моддий қийматликлар сақланишини таъминлаш;
5. Мижозлар мулкини ишончли бошқариш (факторинг, траст ва бошқа оператсиялар)
6. Молия-валюта бозорида фаолият кўрсатиш, яъни қимматли қоғозлар чиқариш, уларни жойлаштириш, сотиб олиш ва бошқалар.
7. Иқтисодий-молиявий ахборотлар бериш, маслаҳат хизматларини кўрсатиш ва бошқалар.