Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

1. Давлат назорати.
Саноат корхоналарида меҳнат самара-
дорлигини оширишда давлатнинг иқтисодиётни тартибга солиш 
борасидаги сиёсати муҳим ҳисобланади. Давлат бошқарувининг 
асосий вазифаси кўпгина хўжалик юритувчи субъектларни самара-
ли ишлашида бевосита ҳамда билвосита тўртки бўлувчи ўзаро 
муносабат қоидаларини яратишдадир, бу эса бутун мамлакат ҳуду-
дида рақобатбардошлилик ва ишлаб чиқарувчиларнинг иқтисодий 
фаолият даражасини яхшилаш, шу билан бирга барча аҳоли учун 
фойдали қулай ижтимоий-иқтисодий натижага эришишдан иборат. 
Давлат аралашувининг яна бир асосий хусусиятларидан бири бу 
меҳнат муносабатларини назорат қилиб боришдир. Иш берувчи-
ларнинг маҳсулот ишлаб чиқариш борасидаги қизиқишлари, ҳам 
ишчиларнинг ижтимоий-иқтисодий ҳуқуқларини ҳисобга олган 
ҳолда ўзаро меҳнат муносабатларда қоида ва мезонларни яратиш 
иқтисодиётда меҳнат самарадорлигига эришишнинг дастлабки 
бўғини ҳисобланади.
2. Экологик ҳолат.
Экологик ҳолат маълум ҳудуддаги ер, 
атмосфера ҳавоси, сув ва бошқа табиий инъомларда зарарли 
моддалар миқдори билан характерланади. Экологик ҳолатнинг 
ёмонлашуви бевосита меҳнат билан банд бўлганларда вақтинча 
меҳнатга лаёқатсизлик ва соғлиғининг ёмонлашуви кўзатилади, бу 
ўз навбатида ишлаб чиқариш корхоналарида меҳнат самара-
дорлигининг пасайишига олиб келади. 
3.
 
Инвестиция муҳити.
Саноат корхоналаридаги мавжуд 
техник-технология ва ускуналарнинг маънан ва жисмонан эскир-
ганлигини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқаришни тубдан модер-
низация қилиш долзарб аҳамиятга эгадир. Шу нуқтаи назардан 
Ўзбекистон Республикаси Биринчи Президенти Ислом Абдуға-
ниевич Каримов таъкидлаганларидек: “...биз оддий бир ҳақиқатни 
доимо эсда тутишимиз даркор. Яъни сармоясиз тараққиёт йўқ, иш-
лаб чиқаришни ва умуман, мамлакатимизни модернизация қилиш, 
техник ва технологик янгилашни инвестицияларсиз тасаввур этиб 
бўлмайди”
173
. 
173
Каримов И.А. “2014 йил юқори ўсиш суръатлари билан ривожланиш, барча мавжуд имкониятларни 
сафарбар этиш, ўзини оқлаган ислоҳотлар стратегиясини изчил давом эттириш йили бўлади”. – Т.: 
“Ўзбекистон”, 2014. - 12 б. 

---

181 
Саноат ишлаб чиқариш тармоғида ишлаб чиқариш ҳажми ва 
меҳнат самарадорлигини оширишда ишлаб чиқаришни модерни-
зация қилишга қаратилган мақсадли инвестицион фаолиятни 
молиялаштириш манбалари муҳим аҳамиятга эгадир. Инвестицион 
фаолиятни молиялаштириш манбалари жалб қилинаётган инвес-
тициялар ҳажми ва унинг самарадорлигининг ортишига бевосита 
боғлиқ. “Республикамизда асосий капиталга киритилган инвес-
тициялар ҳажми 2015 йилда 15,8 млрд.долларни ташкил этди, бу 
2014 йилга нисбатан таққослаганда 9,5 фоиз ёки 1,5 млрд.долларга 
кўп демакдир. Инвестицияларнинг 67,1 фоизи ёки 10,6 млрд.дол-
лари янги ишлаб чиқариш қувватларини барпо этишга 
йўналтирилди, бунинг натижасида умумий қиймати 7,4 млрд.дол-
лар қийматидаги 158 та йирик ишлаб чиқариш объектлари 
фойдаланишга топширилди”
174
. Тармоққа киритилаётган инвести-
циялар самараси ўлароқ ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, 
техник ва технологик янгилаш ҳам амалга оширилади. Бу эса 
саноат ишлаб чиқариш тармоғида меҳнат самарадорлигига таъсир 
этувчи техник-технологик омилларнинг сифат ва миқдор жиҳа-
тидан янгиланишини таъминлайди.