|
3.3.4-жадвал
Қашқадарё вилояти йирик саноат корхоналарида асосий фонд
ва меҳнат унумдорлигининг 2011-2015 йилларда ўзгариши,
(фоиз ҳисобида)
№
Кўрсаткичлар номи
Йиллар
2011
2012
2013
2014
2015
Асосий фондларнинг ўзгариши
1.
Жами асосий фонд
109,2
117,7
151,3
115,4
116,6
1.1.
Бино
107,1
113,0
117,2
119,9
131,5
1.2.
Иншоотлар (узатиш
ускуналари билан
бирга)
112,7
119,6
167,2
119,5
109,7
1.3.
Технология ва
ускуналар
103,5
114,8
125,0
101,7
138,1
1.4.
Транспорт
воситалари
110,2
116,5
117,6
110,1
107,3
1.5.
Бошқа асосий
воситалари
121,6
142,3
138,0
129,0
133,0
Маҳсулот ишлаб чиқариш
2.
Саноат тармоғида
маҳсулот ишлаб
чиқариш
108,7
124,3
108,9
100,6
120,1
Мехнат унумдорлиги даражаси
3.
Умумсаноат
тармоғида
15,2
24,95
8,45
-1,36
22,33
шундан:
3.1.
Электрэнергетика
17,3
21,7
211,8
34,2
16,9
3.2.
Ёқилғи саноати
19,7
24,8
-1,3
-10,5
18,0
3.3.
Металлургия
2,1
3,7
5,7
17,6
1,5
3.4.
Кимё ва нефт кимё
саноати
-1,6
-4,2
-26,4
4,1
43,6
3.5.
Машинасозлик ва
металнии қайта
ишлаш саноати
22,5
45,1
17,0
19,1
6,9
3.6.
Ўрмон, ёғочни қайта
ишлаш ва қоғоз
саноати
-
-
-
-
-
175
3.7.
Қурилиш
материаллари саноати
21,8
46,6
19,1
-
-
3.8.
Енгил саноат
2,8
3,7
15,3
25,2
37,6
3.9.
Озиқ-овқат саноати
4,5
-3,7
49,9
7,3
12,8
3.10.
Бошқалар
34,3
173,5
534,7
12,3
4,5
3.3.4-жадвалда келтирилган таҳлилий маълумотлар кўриш
мумкинки, меҳнат самарадорлигига техник-технологик омил қанча-
лик муҳим аҳамият касб этишининг назарий исботидир. Меҳнат
самарадорлигига технологик омилнинг статистик ҳисоби натижа-
сида бир қатор ўзига ҳос жиҳатларни аниқлаш мумкин. Масалан,
меҳнат унумдорлигида техник-технологик омилнинг таъсири
асосан узоқ муддатда янада яққол намоён бўлади, қисқа муддатда
эса анча паст бўлиши мумкин, чунки бошқа қисқа муддатли
омиллар ҳисобига ҳам унумдорлик ўзгаришга эга бўлиши мумкин.
Техник-технологик омилнинг ўзгариши ўзи билан меҳнат нати-
жасида сифат ўзгаришларни вужудга келтиради ва бунинг натижа-
сида меҳнат унумдорлиги ҳам ўзига хос ўзгаришларга учрайди.
Корхоналарда ишлаб чиқариш ривожи, меҳнат самарадорлиги
ва сифат тизимларини яратиш ҳамда фаолият кўрсатишини
таъминлаш, чунончи: ишчи кучи ва ишлаб чиқариш воситаларини
ўзаро бирлаштириш, ишлаб чиқаришни ташкил қилиш, уни ривож-
лантириш усуллари, меҳнатни ташкил этиш, меҳнат ва моддий
ашёвий ресурслардан рационал (самарали) фойдаланиш ташкилий
омиларни тавсифлайди. Шу асосида, ташкилий омиллардан тўлиқ
фойдаланиш “ижтимоий-технологик” ва “инсон-машина” тизимла-
рини кенг қўллаш тамойилларига, ишлаб чиқарувчи-таъминотчи ва
истеъмолчилар товар ва хизматлар натижасидан мамнун бўлиши ва
ишчиларнинг актив меҳнат жараёнларини оширишга асосланади.
Шунингдек, ташкилий омиллар моддий ресурсларнинг неснобут
сақланиши, ресурслар тўғри ва бехато (ўз вақтида) тақсимланиши
асосида моддий ресурслар маҳсулдорлиги, иш вақтида асбоб-
ускуналар қувватидан (мавжуд асбоб-ускуналарнинг ишлаб
чиқариш қувватидан) самарали фойдаланилишига, фонд қайтими ва
айланма маблағларнинг айланишини тезлаштирилиши ҳисобига
молиявий ресурслардан фойдаланишнинг яхшиланишига таъсир
кўрсатади. Қисқача айтганда, ташкилий омиллар меҳнат самара-
дорлигига таъсир қилувчи омилларни сентез ва комплекс ўзаро
мувофиқлаштирувчи сифатида намоён бўлади.
176
Бизнинг фикримизча, ишчи кучидан самарали фойдаланиш
ишлаб чиқариш жараёнида ишчи кучи меҳнатини тўғри тақсим-
лашга, яъни уларнинг малакаси, тажрибаси ва зукколигига яраша
иш билан баб-баровар таъмин этилишига боғлиқдир. Бу масалани
мақсадга мувофиқ ҳал этиш учун, аввало ишчи меҳнатини ишлаб
чиқаришда пухта ўйлаган ҳолда оқилона тақсимлаш (тақсимоти)
лозим бўлади. Бундан келиб чиққан ҳолда меҳнат самарадорлигини
оширишда ташкилий омил комплекс аҳамиятга эгадир.
Саноат ишлаб чиқариш корхоналарида ишчи кучи меҳнати
тақсимоти қўйидаги шаклларда намоён бўлади: ихтисослашув
(ихтисослиги бўйича), кооперация (маълум бир шахсларнинг
биргаликда меҳнат жараёнида иштирок этиши), комбинацияланган
(биргаликдаги) меҳнат тақсимоти. Меҳнатни ташкил этишнинг
бундай шакллари бир турга ихтисослашган ишлаб чиқариш
соҳасини умумий ижтимоий қайта ишлаш жараёнидан ажралишини
ёки аксинча турли мамлакатлар иқтисодий ҳаётининг ягона
иқтисодий сиёсат асосида ўзаро боғланган ҳолда ривожланиши
(интеграция)ни тақозо этади. Меҳнат тақсимотининг асосий
устунликларидан бири шундаки, бунда ишчи кучининг маълум бир
турида чуқур ихтисос топади, шу иш бажарилиши техникасини ва
тартибни пухта эгаллаб олади, зарур кўникмаларни касб этади, иш
усул ва услубини янада такомиллаштиради.
Ташкилий омилларда меҳнат фаолиятини ташкил этиш – энг
муҳим ва ажралмас қисмидир. Меҳнатни ташкил этиш билан ишлаб
чиқаришни ташкил этиш бир-бири билан чамбарчас боғлиқдир:
Do'stlaringiz bilan baham: |
