Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

(3.4.3)
Бунда
: М
х
о
– маълум муддат давомида ишлаб чиқарилган 
маҳсулотнинг ошиш фоизи, И
с
к
– корхонада ишчилар сонининг 
қисқариш фоизи. 
Меҳнат унумдорлигининг ўзгариши корхона ва жамиятнинг 
келгусидаги ривожланиши ва тараққий этишини, пировардида 
аҳоли фаровонлиги ошиши ва ишчи ходимларнинг эҳтиёжлари тула 
тукис қондирилишига эришилишини таъминлайди. 
Ишчиларнинг меҳнат тажрибаси.
Меҳнат фаолиятини олиб 
бораётган ишчи-ходим ўз меҳнат натижаларига меҳнат малакаси ва 
билимини сафарбар этган ҳолда турли мураккабликдаги меҳнат 
вазифаларини бажара олишлик имконияти билан меҳнат 
тажрибасини намоён этади. Меҳнат тажрибасининг ошиб бориши 

---

186 
ишчининг мураккаб ишларни бажаришда самарали ва сифатли 
меҳнат қила олиш қобилиятини оширади. “Ишчи ходимнинг 
меҳнат тажрибасини аниқлашда ушбу меҳнат вазифасини бажариш 
бўйича билим савияси, меҳнат қобилияти, меҳнатга бўлган 
муносабат, меҳнат услуби ва вазиятни таҳлил қилиш даражаси, иш 
стажи, бажарилган меҳнат натижасининг сифатини ҳисобга олиш 
лозим”
176
. 
Ишчи-ходимларнинг меҳнат фаолиятидаги миқдор ва сифат 
натижалари ҳамда касбий тайёргарлик даражаси қўйидаги 
кўрсаткичларда намоён бўлади: 

ўз касбий мутахассислиги ёки асосий меҳнат фаолияти 
бўйича иш стажининг давомийлиги; 

мутахассислик ва умумий маълумотларнинг (олий, ўрта 
махсус, ўқув курслар) мавжудлиги; 

белгиланган меҳнат вазифасини бажаришдаги масъулият 
даражаси. 
Ушбу кўрсаткичлар ишчининг меҳнат функция (вазифа)лари-
даги иш жойи, шароити, иш жараёнига мослашиш, меҳнат 
вазифаларини бажаришда назарий ва амалий аҳамияти катта. 
Меҳнат функциясини белгилашда ишчи(ходим)нинг меҳнат тажри-
баси ва маҳорат даражасига мувофиқ белгиланади. Ишчининг 
меҳнат тажрибасига эга эканлиги унинг бажарадиган меҳнат 
функциясига, махсус ва умумий билим даражаси, меҳнатнинг 
оғирлиги, мажбурият, маҳорат (иш кўзини билиши), меҳнат нати-
жасининг сифати, масъулиятлилик, иш стажи, махсус топшириқ-
ларни бажара олиш қобилияти ва бошқалар асосида аниқланади. 
Ишчилар белгиланган меҳнат функциясини юқори меҳнат 
тажрибаларига эга бўлиш асосида бажаришлари меҳнатларининг 
натижалари юқори бўлиши, иш сифатининг ошишига, бир-бирлик 
маҳсулотда меҳнат ва вақт сарфи қисқаришига олиб келади. 
Иш сифати.
Маҳсулот ишлаб чиқаришда банд бўлган 
ишчиларнинг индивидуал ва жамоа меҳнат фаолиятлари натижаси 
иш сифатида тавсифланади. Иш сифати ўзида ишлаб чиқариш ва 
бошқарув 
даражасини, 
ишчиларнинг 
касбий 
маҳоратини, 
технологик ҳамда жонли меҳнат сифатини намоён этади. “Меҳнат 
сифати” тушунчаси муайян меҳнат жараёнини тавсифлаб, унинг 
моҳиятига,