Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

биринчидан, 
вақт бирлигида маҳсулот 
ишлаб чиқариш; 
иккинчидан,
ишлаб чиқарилган маҳсулотда 
меҳнат сиғими. 
Вақт бирлигида маҳсулот ишлаб чиқариш
- маълум вақт 
давомида (соат, кун, ҳафта, ой, йил) ишчи (ишчилар гуруҳи) 
томонидан ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорини ифода этади. 

---

185 
Ишлаб чиқарилган маҳсулотда меҳнат сиғими
– ишлаб 
чиқарилган маҳсулотга сарфланган меҳнат миқдорини тасифлайди. 
Меҳнат унумдорлиги даражаларининг вақт бирлигида 
маҳсулот ишлаб чиқариш ва меҳнат сиғими кўрсаткичлари 
қўйидаги формулалар асосида ҳисоблаб топилади:
м
ж
ч
и
М
М
.
х
.
М

(3.4.2 а)
х
м
ж
с
М
М
М
.

(3.4.2 б)
Бунда
: М
и.ч
 – вақт бирлигида маҳсулот ишлаб чиқариш (соат, 
кун, ҳафта, ой, йил), М
х
– ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдори 
(сўм), М
ж.м
– маҳсулот ишлаб чиқаришда жонли меҳнат сарфи 
(сўм), М
с
 – маҳсулот ишлаб чиқаришда меҳнат сиғими. 
Меҳнат унумдорлиги ўзгаришини таъминловчи манба бўлиб, 
фан-техника тараққиёти, ишлаб чиқаришни техник-технологик 
янгилаб бориш, меҳнатнинг фонд билан қуролланганлиги, энергия 
ва хом-ашёнинг янги турларини вужудга келиши хизмат қилади. 
Саноат корхоналарда меҳнат унумдорлигининг ўзгариши (ошиши) 
қўйидагича намоён бўлади: маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмининг 
ошиши, вақт бирлиги давомида яратилаётган маҳсулот сифатининг 
ўзгармаслиги, бир бирлик маҳсулот ишлаб чиқаришда меҳнат 
сарфининг камайиши, маҳсулот ишлаб чиқариш вақтининг 
қисқариши, даромад нормаси ва массасининг ошиб бориши. 
Меҳнат унумдорлигининг маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажми 
кўпайиши ва меҳнат сарфи камайиши натижасида ошиши қўйидаги 
ҳисоблаш асосида аниқлаб топилади: 
)
100
(
)
100
(
.
к
к
о
с
с
х
о
у
И
И
М
М







