Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

Биринчидан,
умумий ақлий фаолият эҳтиёжи ортади, 
шунингдек ҳар бир ишчи фаолиятида ақлий меҳнат катта ўрин тута 
бошлайди. Интелектуал фаолият унумли меҳнатнинг асосига 
айланади. Ишлаб чиқариш жараёнининг автоматлашуви (технология 
163
Струмилин С. Г. “Проблемы экономики труда”. – М.: Гос. Изд-во полит. Лит-рм, 1957. - с. 52-65. 

---

166 
таъсирида) унумли меҳнат орқали янги истеъмол қийматини 
яратишда ускуна (технология)ларни назорат қилишда иштирок этади. 
Буткул янги технологиялар асосида технологик жараённи 
тамомила янгилашнинг иложи йўқ. Ишлаб чиқариш воситалари 
ҳамда ишчи кучини бирлаштирувчи омил сифатида технологиялар 
янги маҳсулот ишлаб чиқариш жараёнига ўтиш вақтидагина буткул 
янгиланади. Шундай экан инновациялар фақат жамият эҳтиёжини 
қондиришга қодир янги маҳсулотни яратиш ва унинг такомил-
лашувини таъминлашга хизмат қилгандагина самарали бўлиши 
мумкин. Бундай самарага эришиш учун эса технологияларни 
такомиллаштириш билан бирга ишлаб чиқарилаётган маҳсулотга 
лойиҳалаштириш жараёнининг ўзидаёқ ўзгартиришлар киритиш 
зарур. Шу сабабли меҳнат маҳсули ҳамда меҳнат предметлари 
техник-технологик омилларнинг таъсирида ишлаб чиқаришнинг 
доимий ҳаракатдаги актив элементларига айланади
164
. 
Иккинчидан,
ақлий меҳнатнинг аҳамияти ортиши, айниқса 
маълумот (олий маълумот, махсус тайёргарлик) талаб этувчи ўзига 
хос қийинчиликларга эга бўлган меҳнат турларига бўлган 
талабнинг ошишига ҳам олиб келди. Бу бевосита ишлаб чиқариш 
жараёни билан бирга ноишлаб чиқариш соҳасидаги фаолият 
турларига ҳам боғлиқ. Ишчилар малакасининг ошиб боришини 
фақатгина меҳнат самарадорлигининг ўсишига доимий таъсир 
кўрсатувчи омил сифатида кўриш тўғри эмас. Юқори малакали 
ишчи кучи фақат унинг даражасига мос ишлаб чиқариш 
воситаларидан фойдаланилгандагина кутилган натижани бериши 
мумкин
165
. Шу сабабдан ҳам ишчи-хизматчилар малакасини оши-
риб бориш, меҳнат фаолиятини енгиллаштирувчи янги инновацион 
технологиялардан ишлаб чиқариш воситалари сифатида фойдала-
ниш билан бирга олиб борилса, юқори натижага эришиш мумкин.