Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

Педагогик мулоқотни ташкил этиш босқичлари ва усуллари. 
Дарс беришда ўқитувчининг муваффақияти унинг назарий ва касбий тайёргарлигига 
боғлиқ. 
Дарсга тайёрланиш жараёнида ўқитувчи шу предмети карашли психологик-педагогик, 
методик китобларни, журнал ва газеталарни мунтазам равишда ўқиб бориши, бадиий 
адабиётдан, ҳар хил кинофильмлардан фойдаланиши керак. Дарс бериш жараёнида 
воситалар ҳар хил бўлиши мумкин. Бу ўқитувчининг ихтисослигига, унинг 
қизиқувчанлигига, эҳтиёжларига, интеллектуал фаоллигига боғлиқ. Албатта бунда 
ўрганилаётган материал мазмунини таҳлил қилиш муҳим амахиятга эга. Дарс бир нечта 
омиллардан иборат. Шуларнинг асосийси – давлат томонидан қабул қилинган программа. 
Ўқитувчи ўқув программанинг асосий йўналишларини билиши ҳар бир дарсда 3 та масалага 
эътибор қаратиши керак. Булар: 
1. 
Тарбиявий масалалар – ўқувчиларнинг бўлаётган ходисаларга, атрофга бўлган 
дунёқарашини шакллантиради. Уларда инсонпарварлик, ватанпарварлик руҳини 
тарбиялайди. 
2. 
Илм оширадиган масалалар – ўз ичига ўқувчилар билим, кўникма ва малакалар 
билан қуроллантиришни олади. 
3. 
Билиш масалалари – ўқувчиларда ўрганилаётган материаллардан асосийсини, 
муҳим жойларини ажрата олиш қобилиятини, ўқув фаолиятида ва фикрлашда мустақил 
бўлишни, ўқишда кийинчиликларни енгишини шакллантиради. 
Тажрибали ўқитувчилар томонидан дарсдаги – муҳим, керакли жойлари қайсилигини, 
қайси жойини эслаб қолиш, қайси жойидан шунчаки хабардор бўлиши кераклиги бевосита 
педагогик мулоқотлар жараёнида аниқланади. 
Дарсдаги мулоқот шаклларининг турли-туманлиги. Тажрибали ўқитувчилар 
асосий эътиборини маъруза-дарслар, семинар дарслар, мунозара дарслар, конференция 
дарслари, экскурсия дарслари, мустақил иш дарслари, танлов-дарсларни ўтишга қаратади. 
Педагогнинг мулоқот маҳорати шундай турлардан дарсларни ўта олиш техникасида ҳам 
намоён бўлади. 

---

153 
Маъруза дарси ўқувчилар онгини, фикрлашини фаоллаштиришда катта ёрдам беради. 
Тажрибалар шуни кўрсатадики, маъруза бошлашида ўқитилаётган материалнинг мақсадини, 
нимага ўқитилаётганини тушунтириш мақсадга мувофиқдир. Кейин эса керакли билим 
олишда асос бўладиган принциплар фикрини исботлаш ва қандай йул тутиш кераклиги 
кўрсатилади. 
Шундан кейингина кўриб чиқилаётиган масалани моҳияти аниқланади. 
Маъруза дарсида ўқитувчи мулоқотда саволлар, диалог, такрорлаш, таққослашлардан 
фойдаланади. 
Семинар дарси - ўқувчиларни юқори ақлий фаолиятини, янги билим ва кўникма 
олишга интилишини келтириб чиқаради. Бунда ўқитувчи ностандарт усуллардан 
фойдаланиши мақсадга мувофиқ бўлади. Айниқса, интерфаол методни қўллаши мулоқотни 
самарали бўлишини таъминлайди. 
Мунозара дарси – ўқувчиларни муаммоли масалалар билан тўқнаштириш ўзларининг 
фикрларини баён эттириш учун педагогик мулоқотлар педагогдан катта маҳорат талаб 
этилади.