Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Рашидов юсуф каримович

3.4. Эркин ҳаво оқимларининг аэродинамикаси
Хоналарни вентиляция жараёнида уларда турли хил ҳаво оқимлари пайдо бўлади. Ҳаво оқимлари ҳаво қувурларининг оқиб келиш тешикларидан бошланиб хонага тарқалади. Бу оқим хона хажмида зарарли моддаларнинг концентрацияси тезлик ва харакат майдонларини хосил қилади.
Хонага оқиб келадиган ҳавони тўғритақсимлашда ҳаво оқимлари катта роль ўйнайди.
Вентиляция техникасида ҳаво оқимлари хонадаги ҳаво билан аралашади, бундай оқимлар чўктирилган деб аталади.
Гидродинамик режимига кўра ҳаво оқимлари ламинар ва турбулент бўлиши мумкин. Оқиб келувчи вентиляцион ҳаво оқимлари хар доим турбулент бўлади.
Ҳаво оқимлари изотермик ва изотермик бўлмаган оқимларга бўлинади.
Изотермик оқимларда бутун оқим бўйлаб температура ўзгармас бўлиб хонадаги ҳаво хароратига тенг. Агарда температуралар фарқи мавжуд бўлса бундай ҳаво оқимлари изотермик бўлмаган оқимлар бўлади. Хоналарни вентиляция қилишда кўпинча изотермик бўлмаган оқимлар ишлатилади.
Агарда ҳаво оқими ўз йўлида тўсиқларга дуч келмаса ва эркин харакатда бўлса бундай оқим эркин оқим дейилади. Агарда оқим ўз йўлида тўсиқ конструкциялари билан қисилган бўлса у ҳолда эркин бўлмаган ёки қисилган оқим дейилади.
Умумий ҳолда албатта хонанинг тўсик конструкциялари оқиб келувчи вентиляция ҳаво оқимларига таъсир кўрсатадилар. Лекин маълум шароитларда бу таъсирни ҳисобга олмасдан туриб оқиб келувчи ҳаво оқимларини эркин оқимлар деб кўрилади. Ҳаво оқими тўсик конструкциясининг сиртига якин жойлашган тешикдан хосил бўлса (масалан шипга) ва бу сиртга параллел тарқалиб унга ёйилса бундай оқим ёйилган дейилади.
Хамма оқимлар икки гурухга бўлинадилар:
1. Тезлик векторлари параллел бўлган:
2. Тезлик векторлари орасида маълум бурчак бор бўлган оқимлар.
Оқиб келиш утказмасини (приточнўй насадок) геометрик шакли оқимнинг шаклини ва унинг тарқалиш қонуниятларини аниқлайди.
Шакли бўйича ихчам (компакт), ясси (плоский) ва халқасимон (кольцевой) оқимлар мавжуд.