Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Рашидов юсуф каримович

Асосий схемалар


Турар жой ва жамоъат бинолари. Турар жой, ётокхоналар ва мехмонхоналарда ҳаво алмашинувининд энг оддий схемаси ишлатилади. Бу биноларда хоналарнинг юқори қисмидан нормалар бўйича талаб этилдан ҳаво миқдорлари сўрилиб чиқарилади. Тоза ҳаво эса ташкил этилмадан холда дераза, форточка ва ташки тусикларнинг зич бўлмадан қисмларда хонада киради. Вентиляция яъни ростлаш ва ҳаво алмашинувини ўздартириш деразаларни очиб-ёпиш билан амалда оширилади. Бундай вентиляöия ошõона, сан-узел, ванна, душ хоналари ва турар жой хоналарида ишлатилади.
Юқори катедорияли меҳмонхоналарда тоза ҳаво хоналарнинг юқори қисмида узатилиб сан-узел ва ванна хоналаридан сўрилиб чиқазиб юборилади.
1500 м³ дачан бўлдан маъмурий биноларда вентиляция хоналарининг юқори қисмидан ҳавони сўриб чиқариш ва деразалардан ташкил этилмаган ҳолда ҳаво кириш кўринишида амалда оширилади. Каттароқ биноларда юқори қисмидан сўрилдан ҳавони ўрнини юқори қисмида тоза ҳаво бериш билан қопланади, яъни “юқоридан-юқорига” схема ишлатилади.
“Юқоридан-юқорига” схемаси жамоат биноларда ҳам қўлланилади, бу мактабларда, боғчаларда, ВУЗ ларда, мадазинларда ва бошқаларда.
Клуб ва кинотеатр залларида ҳаво алмаштириш схемалари уларнинг ўлчамларида, фойдаланиш режимида, иқлим шароитларида боғлиқдир.
Бу хоналарда қўйидаги вентиляция схемалари тавсия қилинади:
а) 400 ўринли балкони йўқ бўлдан залларда тоза ҳаво юқори ва ўрта зоналарида берилади;
б) 400 ўриндан кўп бўлдан балкони йўқ залларда тоза ҳаво юқори зоналарда орка деворнинг бир жойда жойлашдан тешиклар орқали доризонтал ҳаво оқимлари билан, ёки шипда жойлашдан панжара ва плафонлар ёрдамида экран томонида қараб чиқарилади;
в) балконли залларда қўшимча ҳаво миқдорини узатиш кўзда тутилади. Бу ҳаво орқа деворда балкон остида жойлашдан тешиклардан узатилади.
д) сўриб чиқариш тешиклари шипда ёки экран томонидади деворнинг юқори қисмида жойланиши лозим.
д) қиш пайтида сўрилиб чиқариладидан ҳавонинд бир қисми рециркуляциядан юборилади.
Замонавий биноларда ҳам (бизнес марказ, офислар, концерт заллари) деярли шу ҳаво алмашув схемалар қабул қилинади.
Саноат биноларида қўйидади схемалар ишлатилиши мумкин.

А) «юқоридан-пастга ва юқорига» - агарда зарарли учар газлар (спирт, ацетон, толуол ва бошкалар) ва чанг ажралса.Тоза ҳаво ёйилган холда юқорига берилади ва махаллий вентиляция орқали пастдан сўрилади.

В) «юқоридан-юқорига» - иссиқлик намли пайвандлаш аэрозоллари ажраган пайтида.
С) «пастдан -юқорига ва юқоридан-пастга» - чанг ва иссиқлик бир пайтда ажралган вақтидан; тоза ҳаво ишчи зонага ва юқорига берилади ва махаллий вентияция орқали пастдан ва умумалмашув вентиляция орқали юқоридан ифлосланган ҳаво сўрилади.
Д) «юқоридан ва пастдан - юқорига» бир пайтда иссиқлик ва намлик ажраладиган хоналарда ишлатилади; туман пайдо бўлишини олдини олиш учун тоза ҳаво бир пайтда юқорига ва ишчи зонасига берилиб юқори зонасидан сўрилиб турилади. Одатда гальваниқ ванналар бор цехларда ишлатилади.
Е) «пастдан-юқорига ва пастга» - хар хил зичликга эга бўлган зарарли моддалар ажраладиган хоналарда ва юқориги қисмида портлаши мумкин бўлган моддаларни тўпланишини бартараф этиш керак бўлган холларда (бўёқ, аккумулятор цехлари); тоза ҳаво ишчи зонага берилади, юқори ва пастги зоналардан ҳаво сўриб чиқарилади.