Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Рашидов юсуф каримович

1.8. Сувли иссиқлик тармоғи босимининг пьезометрик графиги

Иссиқлик тармоқлари лойихалаш ва уларни ишлатишда пьезометрик графикдан кенг фойдаланилади. Бу графикда биноларнинг жойлашиш баландликлари, тармоқдаги сиқув (босим)нинг қиймати ва қувур ўтказилган ер юзининг тузилиши (рельефи), яъни паст-баландлиги маълум масштабда кўрсатилади: бу графикдан тармоқнинг ҳар бир нуқтасидаги сиқувнинг қиймати осон аниқланади.

Пьезометрик графиклари қишли ва ёзли ҳисобий шароитлар учун қурилади. Очиқ иссиқлик таъминоти тизимларини лойиҳалашда иситиш мавсуми учун алоҳида узатиш ва қайтиш қувурларидан максимал сув истеъмолини ҳисобга олган ҳолда пьезометрик графикларни қуриш лозим.
Чизиқли ўлчамларда ифодаланган босим сиқув ёки пьезометрик сиқув дейилади. Иссиқлик таъминоти тизимларида пьезометрик графиклар ортиқча босимга мос бўлган сиқувларни белгилайди, шунинг учун улар оддий манометр ёрдамида ўлчаниб, олинган натижалар эса метрларга айлантирилади.
Соддалаштирилган иссиқлик таъминоти тизимининг пьезометрик графигини кўриб чиқайлик (1.8.-расм). Берк тармоқда сувнинг айланиши 1 насос ёрдамида амалга оширилади. Сув сатҳи доимий бўлган кенгайиш идиши 4, насоснинг айланиб ўтиш қувури 2 га уланган. Амалга кенгайиш идиши ўрнига одатда таъминот насоси ўрнатилади. Агарда тармоқ насоси ишламаси, унда иссиқлик таъминоти тизимининг барча нуқталарида сиқув кенгайиш идишидаги сув сатҳи билан аниқланади. Иссиқлик таъминоти тизимининг бундай статик ҳолатида пьезометрик график кенгайиши идишдаги сувнинг сатҳи бўйича ўтказилган S-S горизонтал чизиғи кўринишида бўлади. Тармоқнинг исталган нуқтасидаги сиқув S-S чизиғи ва берилган нуқта орасидаги вертикал кесма билан аниқланади.
Динамик режимда, яъни тармоқ насоси ишга тушган вақтда, пьезометрик график иссиқлик тармоғи учун К₁, А₁, В₁, С₁, С₂, В₂, К₂, айланиб ўтиш қувури учун эса К₁NК₂ чизиқлари билан тасвирланади. Агарда сиқувларни аниқлаш учун саноқ текислиги сифатида О-О сатҳни қабул қилсак, унда Н_с кесмаси иссиқлик тармоғида статик сиқувни ифодалайди.

1.8.-расм. Иситиш тизимлари боғлиқ бўлган схема бўйича уланган икки қуврли иссиқлик тармоқнинг пьезометрик графиги.

1-тармоқ насоси; 2-тармоқ насоси айланиб ўтиш қувури; 3-станция сув иситгичи; 4-кенгайиш баки.
Тармоқ насоси ишлаган вақтда Н_n кесмаси насоснинг узатиш қувурчасидаги сиқувни, Н_вс кесмаси эса – насоснинг сўриб олиш қувурчасидаги сиқувни белгилайди. Н_сн=Н_n-Н_вс фарқи тармоқ насоси ҳосил қиладиган сиқувга тенгдир. Бу сиқув иссиқлик ташувсчиси харакатидаги гидравлик қаршиликларни енгиш учун сарфланади. Н_т, Н_n, Н_о кесмалар мос равишда 3 иситгич қурилмасида, тармоқнинг узатиш ва қайтиш магистралларида сиқув йўқолишларини ташкил қилади; Н₁, Н₂ –I ва II маҳаллий тизимлар ихтиёридаги ҳисобий сиқув.
Пьезометрик график қурилганда қуйидаги шартларни бажариш лозим:

1. 
   Иссиқлик тармоғига бевосита уланадиган маҳаллий истеъмолчилардаги босим статик ва динамик режимларда рухсат этилгандан ошиб кетмаслиги лозим. Иситиш тизимининг чўян радиаторлари учун максимал ортиқча босим 0,6 МПа дан ортиқ бўлмаслиги керак, бу тахминан 60 м сув устини сиқувига тенгдир.
   
2. 
   Узатиш қувурлардаги максимал сиқув қувурлар ва барча сув иситкич қурилмалар мустаҳкамлиги билан чегараланади.
   

Рухсат этилган сиқувлар қуйида келтирилган:

Жиҳозларнинг номи	Рухсат этилган сиқув, м
Пўлатли сув иситкич қозонлар	250
Чўян қозонлар	60
Тармоқ сувнинг иситкичлари	140