Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълимнинг

2.4. Ахлоқ фанларининг ривожланиш мактаби 
Психология ва социология каби фанларнинг ривожланиши ва 
тадқиқот усулларининг мукаммаллашиши иккинчи жахон урушидан 
сўнг иш жойидаги ахлоқни ўрганишни юкори даражада жиддий 
равишда илмийлаштирди. Ахлоқий бехивиористик йўналиш 
ривожининг кейинги даври энг йирик намояндалари ичида Крис 
Арджирис, Ленсис Лайкерт, Дуглас МакГрегор ва Фредерик 
Герцбергни биринчи навбатда эслатиб ўтиш мумкин. Бу ва бошқа 
тадқиқотчилар ижтимоий ўзаро таъсирнинг, мотивацияларнинг, 
хокимият характери ва обрўсининг, ташкилий тузилмаларнинг, 
ташкилотлардаги коммуникацияларнинг, лидерликнинг, иш мазмуни 
ўзгаришининг ва иш хаёти сифатининг турли жиҳатларини 
ўрганишди. Биз уларнинг ишлари билан тегишли мавзуларга боғлиқ 
ҳолда кейинги бобларда танишиб ўтамиз. 
Ахлоқ фанлари мактаби энг аввало шахслараро муносабатларни 
йўлга қўйишда мужассамланган инсоний муносабатлар мактабидан 
сезиларли даражада узоқлашди. Янгича ёндашув юқори даражада 
ишчига ўз имкониятларини ташкилотларни ташкил қилиш ва уларни 
бошқаришда ахлоқ фанлари коцепцияларини қўллаш асосида 
англашга ёрдам беришга интилди. Умумий қилиб айтганда, бу 
мактабнинг асосий мақсади бўлиб инсоний ресурсларнинг 
самарадорлигини ошириш ҳисобига ташкилотнинг самарадорлигини 
ошириш эди. 
Ахлоқ ёндашуви шунчалик машхур бўлдики, 60-чи йилларда 
бошқарув соҳасини у бутунлай қамраб олди. Олдинги мактаблар 
каби, бу ёндашув бошқарув муаммоларини «ягона энг яхши усул» 
билан ҳал қилишни ҳимоя қилди. Унинг бош постулати шундан 
иборат булганки, ахлоқ фанининг тўғри ишлатилиши ҳар доим айрим 
ишчининг каби, бутун ташкилотнинг ҳам самарадорлигини 
оширишга ёрдам беради. Бироқ биз буни китобнинг сўнгги қисмида 

---

39 
кўрамиз, иш мазмунини ўзгартириш ва ишчининг корхона 
бошқарувида иштирок этиши каби усуллар фақат айрим ишчилар 
учун ва айрим вазиятларда самарали бўлади. Шундай қилиб, 
бихевиористик ёндашувнинг кўпгина мухим ижобий натижаларига 
қарамасдан, у баъзан унинг тарафдорлари ўрганиб чиққан 
вазиятлардан фарқ қилган вазиятларда асоссиз бўлиб қолган эди.