Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги олий таълимнинг

Бошқарув фани ёки миқдорий ёндашув (1950-ҳозирги 
вақтгача). 
Математика, систематика, мухандислик фанлари ва улар 
билан боғлик бўлган илм соҳалари бошқарув назариясига жиддий 
ҳисса қўшган. Уларнинг таъсирини ишни тахлил қилишда Фредерик 
У. Тейлор томонидан илмий усулнинг қўлланишида кузатиш мумкин. 
Бироқ, иккинчи жаҳон урушигача бошқарувда миқдорий усуллар 
етарли даражада қўлланилмаган. Инглизлар немисларнинг ёпирилма 
хаво ҳужумлари вақтида йўқ қилинишига йўл қўймаслик учун 
ўзларининг чекланган миқдордаги жанговар қирувчи самолётлари ва 
хаво хужумига қарши мудофаа воситаларидан энг самарали равишда 
фойдаланиш усулини қидириб топишлари керак эди. Кейинчалик, 
иттифоқчилар десантини Европага туширишни таъминлаш бўйича 
харбий етказиб беришларнинг самарадорлигини максимизациялаш 
усулини қидиришга тўғри келди. Операциялар тадқиқоти умумий 
номи остида гуруҳланган миқдорий усуллар шу муаммони ва сувости 
кемалари уруши ҳамда япон портларини миналаш каби муоммоларни 
ечиш учун қўлланилган эди. 
2.5. Операциялар тадқиқоти ва моделлар 
Ўзининг моҳияти бўйича, операциялар тадқиқоти - бу илмий 
тадқиқот 
усулларини 
ташкилотнинг 
операциялар 
бўйича 
муаммоларига қўллашдир. Муаммо қўйилгандан сўнг, операциялар 
тадқиқоти бўйича мутахассислар гуруҳи вазият моделини ишлаб 
чиқади. Модел - бу вокеликни кўрсатиш шаклидир. Одатда, 
модел 
воқеликни соддалаштиради ёки уни абстракт равишда кўрсатади. 
Моделлар мураккаб воқеликни тушунишни осонлаштиради. Масалан, 
йўл картаси жойларда фазовий ўзаро нисбатларни тушинишни 
енгиллаштиради. Бу модел сиз керакли жойга етиб бориш анча қийин 
бўлар эди. Синов ва хатолар усулига таянишга тўғри келарди. Худди 
шундай операциялар тадқиқотида ишлаб чиқилган моделлар ҳам 
кўриб чиқиладиган ўзгарувчилар сонини бошқариш имкони бўлган 
миқдоргача қисқартириб мураккаб муаммоларни соддалаштиради. 
Моделни ишлаб чиққандан кейин ўзгарувчиларга 
миқдорий 

---

40 
қийматлар берилади. Бу хар бир ўзгарувчини ва улар орасидаги 
нисбатни объектив ҳолатда таққослашга ва таърифлашга имкон 
беради. 
Бошқарув фанининг 
муҳим тавсифи - бу оғзаки мулоҳазалар 
ва таърифий таҳлилларни моделлар ва сонли қийматлар билан 
ўзгартиришдир. Эхтимол, миқдорий усулларнинг бошқарувда 
қўлланишига компютерларнинг ривожланиши энг кучли туртки 
бўлди. Компютер, операциялар тадқиқотчиларига воқеликка жуда 
ҳам яқинлашадиган ва, демак, жуда аниқ бўлган янада 
мураккаблашиб борадиган математик моделларни яратишга имкон 
берди.