Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

3. Электроакустик
усуллар эса нутқнинг товуш хусусиятларини электр 
тебранишига ўзгартиришга асосланади
184
. Демак, электроакустик усуллар 
нутқ фаолиятидаги, фикр алмашиш жараёнидаги товушларни, уларга хос 
турлича хусусиятларни (масалан, чўзиқлик, қисқалик, баланд-пастлик, оҳан-
гдорлик, шовқин кабиларни) электр тебранишларга ўзгартириб, ўтказиб ёки 
электр тебранишлари нуқтаи назаридан, унинг меъёрлари асосида таҳлил 
қилади ва мазкур ёндашувдан келиб чиқиб, улар асосида нутқ товушларини 
184
В.И. Кодухов.Ўша асар, 250-251 бетлар. 

---

254 
«баҳолайди», тавсифлайди. Шунга кўра айни усул электроакустик усул номи 
билан юритилади.
Хуллас, экспериментал – фонетик ёки инструментал – фонетик метод 
нутқ товушларининг артикуляцион ва акустик жиҳатдан аниқ, ишончли ва 
объектив таърифини, талқинини беради.
 
Мустаҳкамлаш учун саволлар: 
1. Экспериментал – фонетик таҳлил методи қандай метод? 
2. Экспериментал – фонетик таҳлил методининг қандай кўриниши 
мавжуд? 
3. Соматик усул қандай усул? 
4. Пневматик усул қандай усул? 
5. Электроакустик усул қандай усул? 
Асосий тушунчалар: 
1. Экспериментал-фонетик таҳлил методи – нутқ товушларини, 
просодемик ҳодисаларни тадқиқ қилади, уларнинг артикуляцион, акустик ва 
бошқа жиҳатларини, хусусиятларини ўрганишда махсус техник воситалардан 
фойдаланади. 
2. Соматик усул – нутқ (сўзлаш) жараёнида артикуляция аъзоларини 
ўрганади, уларнинг рентген тасвирини туширади, нафас олиш ва чиқариш 
ҳолатини ўлчайди. 
3. Пневматик усул – нутқ аъзоларининг талаффуз жараёнидаги 
фаоллигини, ҳаво оқимининг ҳаракати натижасида ҳосил бўлувчи овоз, 
товуш ва шовқинларни, уларнинг ўзгариши кабиларни аниқлайди. 
4. Электроакустик усул – нутқ фаолиятидаги товушларни, уларнинг
чўзиқлик, қисқалик, баланд-пастлик, оҳангдорлик каби хусусиятларини 
электр тебранишларга қиёслаб, уларга ўтказиб, электр тасвири сифатида 
ўрганади.