Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

биринчиси
– 
интегративлигидир, яъни
илм-фанн ўзаро бир-бири билан боғлиқ ҳолда ривожланишини кўрсатишда, 
билимларни ўзлаштириш тезлигини ва эгалланган билимлар сифатини 
аниқлашда, билимларни битта синфга тегишли эканлигини кўрсатишда 
намаён бўлади
. Иккинчи
ўзига хос бўлган хусусияти – бу 
таълим тизимини 
бошқаришнинг сифати
мазкур тизимнинг барқарорлиги ва тартиблилигини 
таъминлашда муҳим эканлигини кўрсатишда намаён бўлади
. Учинчи 
ўзига 
хос бўлган хусусияти – бу 
зиддиятлилиги
дир. Яъни турли предметларда бир 
хил тушунчаларнинг турли хил хоссаларини аниқлашда намоён бўлади.
Бунда тушунча турли предметларда турли белги ва хоссаларга эга бўлиши 
мумкин, лекин унинг мазмуни ўзгармасдан қолаверади. Талабалар турли 
предметларни ўрганиш жараёнида бир хил тушунчалар тўғрисида билимларни 
эгаллашда биринчи қарашда гўёки “қарама-қарши” тушунчалардек туйилади. 
Чунки бу тушунча бўйича билимлар илгари шакллантирилган ва турлича 
кўринишда яратилган бўлиб, бу вақтинчалик ҳодиса ҳисобланади. Чунки, 
тўғри амалга оширилган бошқарув натижасида эгалланган билимлар 
бирлаштирилади, такомиллашади ва уларнинг интеграцияси амалга 
оширилади.
Масалан
. 

---

Аниқ фанларни ўқитишни модернизациялаш: инновацион таълимнинг янги моделлари ва амалиёти, 2020 йил 17 апрель 
165 
1.
Элементар геометрияда тўғри чизиқ тушунчаси одатда образ, 
фигура, чексиз узунлик, яъни масофа сифатида қаралади.
2.
Аналитик геометрияда эса тўғри чизиқ тенглама ёрдамида 
ифодаланади, яъни математик модел кўринишда тасвирланади.
3.
Тўплам назариясида тўғри чизиқ нуқталарнинг чексиз тўплами 
сифатида қаралади. 
Юқорида мисолдан кўринадики, ҳар предметни ўқитишда тўғри чизиқ 
тушунчасига турлича ёндашилсада, унинг баён қилиш шакллари турлича 
бўлсада, мазмуни ўзгармасдан қолар экан. 
Мавзуга оид илмий-тадқиқот ишлари ва методик адабиётлар таҳлили 
шуни кўрсатадики, уларда предметлараро алоқани ўрнатишга турли хил турли 
ёндашувлар таҳлил қилинган: 
•
фалсафий нуқтаи назардан қараганда предметлараро алоқа умумий 
тизимлилик тамойилининг дидактик шакли кўринишда намоён бўлади. 
Бошқача қилиб айтганда предметлараро алоқалар дидактик алоқа ҳисобланиб, 
табиатда объектив ҳаракат қиладиган, замонавий фанлар томонидан 
ўрганилаётган ва ўқитилаётган фанлар мазмунида ўз аксини топгандир; 
•
умумий педагогик нуқтаи назардан қараганда предметлараро 
алоқадорлик тарбияга таълимда комплекс ёндашиш учун шароит яратиш 
бўйича изланишлар олиб борилади; 
•
дидактик нуқтаи назардан қараганда предметлараро алоқадорликнинг 
конструктив функциялари дидактик тамойил сифатида намоён бўлиб,
фанлараро алоқадорлик фикрлашнинг умумий қонунлари ва асабий ҳолатлар 
орасида юзага келадиган вақтинчалик жараён ўртасидаги боғланишларни 
юзага келтириш билан боғлиқ бўлиб, улар ҳам билим эгаллаш учун асос бўлиб 
хизмат қилади;
•
методик нуқтаи назардан қараганда предметлараро алоқадорлик алоҳида 
бир предметнинг ўрганиш сифатини оширишнинг шарти ва воситалари 
сифатида қаралади;
•
психологик нуқтаи назардан қараганда предметлараро алоқадорлик 

---

Аниқ фанларни ўқитишни модернизациялаш: инновацион таълимнинг янги моделлари ва амалиёти, 2020 йил 17 апрель 
166 
асосий режадаги психологик ҳолати, талабалар билимларин умумлаштириш 
методлари ва ўқув-билиш фаолиятда орасидаги боғланишларни амалга 
оширишнинг қулай функцияларини аниқлашни ўрганади.