Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ 
, Бир ёшгача булглн болалар тарбиасидаги
ў
з и г а 
Х
° " р ёшгача булган болалар гуру^ииинг моддий 
М П
3
Т
Бир ёшгача б
ў
лган болалар учуй кун тартиби. 
117 

---

XXI боб.
 ИККИ ЁШГАЧА БЎЛГАН БОЛАЛАР 
ТАРБИЯСИ 
Режа: 
1. Икки ёшгача бўлган болалар ҳаётини ташкил 
этишнинг ўзига хослиги. 
2. Икки ёшгача бўлган болалар кун тартибини таш­
кил этиш. 
3. Икки ёшгача бўлган болалар фаолиятини ташкил 
этиш йўллари. 
4. Болалар тарбиясини йўлга қўйишда машғулот-
ларнинг аҳамияти. 
Икки ёшгача бўлган болалар ҳаётини ташкил этиш; 
аввало, болаларнинг ўзига хос хусусиятларни инобатга 
олиш, уларни ҳар томонлама ривожлантириш ҳамда 
турли тарбия воситаларини мақсадли қўллаш орқали 
амалга оширилади. 
Икки ёшгача бўлган болалар ҳаётини ташкил этишда 
уларнинг мустакиллиги ва эркин фаолият уюштириш 
кўникмаларига таянилади. Икки ёшгача бўлган болалар 
ҳаракатда айрим мустақилликни намоён килади, 
кўпинча кундалик турмуш буюмлари билан мулоқотда 
бўлиш усулларидан хабардор, маданий-гигиеник мала-
каларга эга бўладилар, ҳар хил фаолият турлари, 
тенгқурлари ва тарбиячиларга қизиқиш билдирадилар. 
Мактабгача тарбия муассасаларида болалар ҳаётини 
тўғри ташкил этишда тарбиячининг етакчилик роли 
муҳим аҳамият касб этади. Улар бу ишни календар ре­
жа асоеида ҳамда «Учинчи мингйилликнинг боласи» та-
янч дастурига мувофиқ амалга оширадилар. Бу ёшдаги 
болалар ҳаётини ташкил этишнинг асосий воситалари 
118 
ўйин, машғулот, мехнат, ҳаракат фаолияти болаларнинг 
бир-бири ва тарбиячи билан мулоқотидир. Бунда бола­
лар ривожланиши билан улар фаолияти турлари мазму-
нан мураккаблашиб боради. Икки ёшгача бўлган бола­
лар ҳаётида тўғри кун тартибини белгилаш мухим сана-
лади. Чунки кун тартиби болаларнинг ёш имкониятла-
ридан келиб чиқадиган маълум давомийликка эгадир. 
Икки ёшгача бўлган болаларнинг бир фаолият туридан 
иккинчисига ўтишини тарбиячи уюштиради ва ўтказади. 
Тарбиячи болаларни гуруҳга қабул килар экан, умумий 
қоидаларга риоя килади, болалар боғчасига қатнаш 
яқинларцдан маълум муддатга ажралиш демакдир. Бо-
лани боғчада қатнашга қизиқиш уйғотиш мақсадида 
тарбиячи ўйинчоқлар таклиф этади, мустақил ва осой-
ишта ўйинларга жал б қилади. Машғул отдан олдин бо­
лаларни жисмоний ривожлантириш ва тетик кайфият-
ни яратишда жуда муҳим бўлган эрталабки бадантарбия 
ва маҳаллий шароитдан келиб чиқиб бошқа чи-
ниқтирувчи тадбирлар ўтказилади. Нонушта вақтида 
тарбиячи болаларнинг иштаҳа билан ва тартибли 
овқатланишларини кузатиб боради. У ҳар бир бола 
тажрибаларини назарда тутиб, қандай овқатланиш ке-
раклиги ҳақида тушунчалар бериб боради. Нонуштадан 
сўнг икки ёшгача бўлган болачар билан битта 
машғулот, ўрта гурухдарда эса орасида қисқа танаффус-
ли иккита машғулот, сўнгра сайр ўтказилади. Шунинг-
дек, тарбиячи болаларга ёшлигидан бошлаб мустакил 
кийинишни, ювинишни ўргатиши, уларни мус-
тақилликка ундаши ҳамда ҳаракатларнинг изчил тарти­
бини ўргатиши, буларни доимо кичкинтойларга эслатиб 
туриши лозим. Икки ёшгача бўлган болалар билан 
ўтказиладиган машғулотлар асосан ўйин кўринишида 
ўтказилади. Болаларда тарбиячи таълим вазифаларини 
тўғридан-тўғри қўймайди, бааки улар ўйин давомида ке­
либ чиқади. Таълим вазифалари ўйин ҳаракатлари жа-
раёнида бажарилади. Бу ўринда тарбиячи болалар би­
лан ва болаларнинг ўзаро мулоқотларининг ижобий та-
119 

---

биати уларни маънавий ривожлантиришда ва 
тенгкурлари билан ўзаро муносабатларни шаклланти-
ришда катта аҳамиятга эгадир. Куннинг иккинчи ярими 
мулоқот учун жуда қулайдир. 
Тарбиячининг болалар билан мулоқоти ва болалар­
нинг ўзаро мулоқоти фаолиятининг барча турларида со-
дир бўлиши туфайли, бунда қувноқ оҳангнинг 
сакданиши муҳимдир. Даставвач болалар ўртасидаги 
мулоқот ўйинчоқ баҳонасида юзага келиши мумкин. 
Болаларда бундай ҳамкорликдаги фаолият пайдо 
бўлганидан кейин уларда келишиб олиш зарурати юзага 
келади. Тарбиячи болалар мулоқотида хайрихоҳлик, му-
лойимликни қўллаб-қувватлайди, биргаликда ўйнаш 
қандай яхши эканига эътиборни қаратади. Айнан ки­
чик гурухда оиладан богчага биринчи бор келаётган 
болалар мулоқотда худбинликка мойил бўладилар, 
ўзларига ёққан ўйинчоқни бировга бергиси келмайди, 
фақат ўзигагина эътибор берилишини талаб қилади. 
Тарбиячи аста-секин барча болаларни хушмуомала 
бўлишга бир-бирларига хайрихоҳ бўлишга ўргатади.