Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ 
1. Машғулот нима ва унга қандай талаблар 
қўйилади? 
2. Машғулот босқичлари. 
3. Машғулот турлари ва уларнинг ўхшаш ҳамда 
фарқли томонлари. 
114 
XX боб.
 БИР ЁШГАЧА БЎЛГАН БОЛАЛАР 
ТАРБИЯСИ 
Режа: 
1. Бир ёшгача бўлган болалар тарбиясининг ўзига 
хос хусусиятлари. 
2. Бир ёшгача бўлган болалар гурухининг моддий 
мухитини^ташкил этиш. 
3. Бир ёшгача бўлган болачар гурухида кун тарти-
бини ташкил этиш. 
Бир ёшгача бўлган болачар ҳаётини тўғри ташкил 
этиш, болаларнинг физиологик эҳтиёжларини 
қондириш, уларни хар томонлама тарбиялаш ҳамда 
болачарнинг ёш хусусиятларига мувофиқ фаол 
ҳаракатни йўлга қўйиш учун илмий асосланган кун тар-
тибини кўзда тутиш муҳим аҳамият касб этади. Бу ёш­
гача бўлган болачарнинг ёш даврлари куйидагича: 
1. 2 ойдан, 5—6 ойгача. 
2. 5—6 ойдан, 9 ойгача. 
3. 9 ойдан 12 ойгача. 
Ҳар бир ёш даврдаги болачар ҳаёт фаолияти ва 
хулқ-атворидаги баъзи хусусиятлари билан фаркданади. 
Болачарда биринчи ёшдан бошлаб факат органик 
эҳтиёж эмас, балки сенсомотор ҳаракат фаоллиги асо-
сидаги катталар билан мулоқотда бўлиш эҳтиёжи на­
моён бўла бошлайди. Болачар каттачарнинг парвари-
шисиз ҳамда улар билан мулоқотсиз яшай ёки 
тўлақонли ривожчана олмайдилар. 
Болалар ҳаётининг биринчи ёш давридан бошлаб 
ўзига хос тарбиявий вазифалар ҳал этиб борилади. 
Бир ёшдаги барча ёш даврига мансуб болачар гурухда 
115 

---

биргаликдаги шароитда тарбияланиб борадилар. Б о -
лалар ҳаётини ташкил этишга оила вазифалари тар-
биячи ва энагаларга юклатилади. Тарбиячи ва энага-
лар болаларни тарбиялаш жараёнида келишилган 
ҳолда ҳаракат қилиб, болалар парвариши ва тарбия-
сини а н и қ амалга оширадилар. Табиячи болалар билан 
ўйинлар, ўйин- машғулотларни ташкил этади ва шу 
билан бирга болалар парваришига оид барча жараён-
ларда иштирок этади. Энага хонани тозалайди ва тар-
биячига болалар ҳаётини тўғри ташкил этишга ёрдам 
беради. 
Шунингдек, бир ёшгача бўлган болаларнинг мод-
дий шароити ҳар бир болани ва барча болаларни бир-
галикда ўз вақтида ҳар томонлама, тўлақонли ривож-
лантириш ҳамда тарбиялашни таъминлашга каратилган' 
бўлиши шарт. Гуруҳ хоналари ўз ўрнига қараб ишлати-
лади. Айнан болаларнинг очиқ ҳавода ухлаши учун, 
умумий хона, овқатлантириш, бедорлик пайтида бола­
лар билан ўйин машғулотлари ўтказиш учун мўлжаллан-
гандир. 
Режим бир ёшгача бўлган болалар ҳаётини тўғри 
ташкил этишнинг асосий воситасидир. Унинг ўзига хос 
томони шундаки, йил давомида 3 марта ўзгаради. Ой 
ўтган сари овқатлантириш микдори уйқу ва бедорлик-
нинг алмашинуви камаяди, бедорликда бўлиш даво-
мийлиги узаяди. Ясли ва ясли боғчаларга болаларни 
илк ёшдаги биринчи гуруҳга қабул қилиш эрталаб соат 
6.30 дақиқадан 7-8 гача давом этади. 
Болалар ҳаётининг биринчи йилида уларда хилма-
хил хулқ шакллари таркиб топади. 
Умуман, бир ёшгача болалар ҳаётини ташкил этиш-
да кун тартиби катта ўринни эгаллайди. Шу билан бирга 
тўғри ташкил этилган кун тартибини болалар фаоллиги-
сиз ташкил этиб бўлмайди. Болаларнинг бедорлигини 
ташкил этишда, уларнинг турли хулқ шаклларидаги 
эҳтиёжларини қондириш ҳамда боланинг муомала 
ҳаракатлари, буюмли ҳаракатлар, билиш тарбиялаш ва-
116 
* я л этишга йўналтирилган фаолиятини