Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат

СИЙДИК АЙИРИШ ТИЗИМИ. 
 
Сийдик айириш органлари айириш тизимининг асосий қисми 
ҳисобланади. Сийдик айириш органларига буйраклар (ўнг ва чап) 
сийдик йўли, қовуқ (сийдик пуфаги) ва сийдик чиқариш канали 
киради (64-расм). 
64-расм. Сийдик айириш тизими.
Буйраклар (ўнг ва чап) жуфт орган бўлиб, қорин бўшлиғининг 
бел қисмида, яъни биринчи ва иккинчи бел муртқаларининг ён 
томонида жойлашган. Улар ловия шаклига ўхшаш бўлади. Буйрак 
мураккаб тузилган. Унинг ички томони ботиқроқ бўлиб буйрак 
дарвозаси дейилади. Буйрак дарвозаси орқали унга артерия қон 
томирлари киради ва вена қон томирлари чиқади. Шунингдек, 
буйрак дарвозаси орқали сийдик йўли ҳам чиқади. Хар бир 
буйракнинг массаси ўртача 150 г келади (65-расм). 
65-расм. Буйракнинг тузилиши 

---

34 
Сийдик йўли. Буйрак жомидан бошланиб, қориннинг 
олдинги девори бўйлаб пастга тушади ва сийдик пуфагига 
туташади. Сийдик йўлининг узунлиги катта одамда ўртача 30 
см бўлади. Буйракда фильтрланиб ҳосил бўлган сийдик, 
сийдик йўли орқали сийдик пуфагига узлуксиз қуйилиб 
туради. 
Сийдик пуфаги. Қориннинг пастки қисмида чаноқ 
соҳасида жойлашган бўлиб, унинг хажми катта одамда 500-
700 мл бўлади. Сийдик пуфагининг туб қисмида учта тешикча 
бўлиб, уларнинг иккитаси ўнг ва чап буйраклардан келаётган 
сийдик йўлларининг қуйилиш жой, биттаси сийдик 
каналининг чиқиш жойи.
66-расм. Сийдик айириш тизими (горизонтал кесим). 
Сийдик 
пуфаги 
тўлгандан 
сўнг, 
унинг 
девори 
таранглашиб, сезувчи ретсепторларни қўзғатади. Ҳосил 
бўлган импульс олдин орқа мияга, ундан бош мия ярим 
шарларига боради ва одамда сийдик чиқариш юзага келади. 
Ҳаракат нервларининг кўзғалиши орқали сийдик пуфаги 
деворининг силлиқ мускуллари қискариб, унга тўпланган 
сийдик, 
сийдик 
чиқариш 
канали 
орқали 
ташқарига 
чиқарилади. (66-расм)