Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик қурилиш институти


-мавзу.КАТТА ЭНЕРГИЯ ВА БОСИМ БИЛАН ИШЛОВЧИ УСКУНА, ҚУРИЛМАЛАРНИНГ ВА ИДИШЛАРНИНГ ТУРЛАРИ ВА ГУРУҲЛАНИШИ



Download 1,49 Mb.
bet66/78
Sana05.06.2022
Hajmi1,49 Mb.
#637393
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   78
Bog'liq
ММваТХ ф-2.. 300322102051

41-мавзу.КАТТА ЭНЕРГИЯ ВА БОСИМ БИЛАН ИШЛОВЧИ УСКУНА, ҚУРИЛМАЛАРНИНГ ВА ИДИШЛАРНИНГ ТУРЛАРИ ВА ГУРУҲЛАНИШИ.
Режа:
1.Босим остида ишлайдиган идишларга куйиладиган асосий талаблар.
2. Суюлтирилган ва юкори босимдаги газларни саклаш ва ташиш балонлари.
3. Жиҳоз ва курилмаларнинг зич ёпилганлиги
1.Босим остида ишлайдиган идишларга куйиладиган асосий талаблар.
Босим остида ишлайдиган идишлардан фойдаланганда уларнинг хавфсизликларини таъминлашга каратилган чора-тадбирларни куллаш максадга мувофикдир. Босим остида ишлатиладиган идишлар факатгина баллонлардангина иборат булмасдан, уларнинг нихоятда йирик ва катта хажмли турлари хам хилма-хил булиб, уларни бир жойга муким урнатиб, фойдаланилади. Бундай муким урнатилган идишлар портлаганда жуда катта бахтсизликлар, биноларнинг вайрон булиши, кишиларнинг жарохатланиши мумкин. Шунинг учун хам босим остида ишлатиладиган идишларни хажми кандай булишидан катъий назар уларнинг тузилиши пишик булиши, ишлатганда хавфсизликни таъминлаши ва унинг холатини текшириб туриш имконини бериши керак. Шунингдек уларни таъмирлаш, хаво ёрдамида ёки суюкликлар билан ювиб тозалаш имконияти мавжуд булиши керак. Иссик газлар билан кизиши мумкин булган идишларнинг ташки деворлари махсус совутиш тизимига эга булиши ва йул куйилиши мумкин булган хароратдан ошиб кетмаслигини таъминлаш керак.
Муким урнатилган босим остида ишлатиладиган идишлар электр тизимлари билан жихозланган булса, унда улар ва уларнинг ерга улаш курилмалари ПУЭ талабларига жавоб бериши шарт.
Идишлар куриниши файзли, ишлатишга кулай ва мустахкам, хавфсизлиги тула таъминланган булиши, очиб тозалаш ва таъмираш имкониятини бериши керак. Муким урнатилган идишлар «Электр курилмаларини урнатиш коидалари» асосида ерга уланган булиши керак.
2.Суюлтирилган ва юкори босимдаги газларни саклаш ва ташиш балонлари.
ГОСТ 949-73 га асосан саноат корхоналари учун керак буладиган газларни суюлтирилган ва юкори босимдаги холатида саклаш имкониятини берадиган балонларни кам хажмли – 0,4 –12 л, уртача 20-50 л ва катта хажмлилари 80-500 л килиб белгиланган. Баллонларнинг кам ва уртача хажмлари, агар уларнинг ишчи босимлари 10, 15 ва 20 МПа атрофида булса, углеродли пулатдан, юкори босимдагилари эса сифатли никел, хром ва бошка металлар кушилган пулатдан тайёрланади.
Баллонларга тулдирилган газларни бир-бирларидан фарклаш учун уларни маълум ранглар билан буялади. Шунингдек керакли белгилар куйилиб, газнинг номи ёзиб куйилиши мумкин. Бундан ташкари баллон бугзининг текис кисмига тайёрланган заводнинг товар белгиси, тайёрланган ойи ва йили, синалган вакти ва Госгортехнадзор коидаларига асосан кейинги синаш даври ёзиб куйилади.
Баллонлар тулдириш жойларида уларнинг ички босими 0,05 МПа дан кам булмаслиги керак. Чунки колдик газ баллондаги кандай газ борлигини аниклаш имконини беради. Агар баллон ацетилен учун мулжалланган булса, унда колдик газ 0,65 МПа дан кам ва 0,10 МПа дан ортик булмаслиги керак. Маълум микдордаги газнинг булиши унда кандай газ борлигини аниклашдан ташкари идишнинг зич ёпилганлигини кафолатлайди ва шунингдек идишга ташки хавонинг кириб, хавфли вазият вужудга келтирмаслигини таъминлайди.
Суюлтирилган ва юкори босим остида сикилган газларни саклаш идишлари хилма-хил тузилишга ва хажмга эга булади. Уларнинг асосан бир ерга урнатилган ва харакатлантириб юргизиш учун мулжалланган турлари булади.
Босим остида ишлайдиган идишларга буг хосил килиш ва сув иситиш козонлари, компрессорлар, хамма турдаги газ баллонлари, буг утказгичлар ва юкори босимли газларни утказувчи кувурлар киради.
Саноат корхоналарида ишлатиладиган катта босимдаги идишларнинг зич ёпилганлигининг бузилиши натижасида физик ва кимёвий портлаш хавфи вужудга келади.
Масалан, оддий хаво босимида сув 100 оС да кайнайди. Агар биз шу сувни берк козонда киздирсак унда босиб турган пар хисобига кайнаш тухтаб колади. Энди сувни кайнаши учун кушимча иссиклик берилиши керак. Сув 6. 105 Па босим остида 160 оС, 8. 10 5 Па да 171 оС, 12.105 Па да 180 оС да кайнайди.
Агар 180 оС хароратда кайнаётган сув бугини сарфлаб борсак, унда сув то 100 оС га етгунча бугланиш давом этади. Агар биз буг сарфини оширсак, яъни козондаги босимни канчалик тезлик билан камайтирсак бугланиш шунчалик тезлашади.
Демак хар кандай буг хосил кулувчи ёки сув иситиш козонларида 100 оС дан ортик харорат остида булган сув узида катта энергияни мужассамлаган булади ва биз сув бугланганда сувга нисбатан 1700 марта ортик хажмни эгаллашини хисобга олсак, бу энергияни назорат остидан чикариш кандай окибатларга олиб келиши аник.
Хаво компрессорлари, шунингдек хаво таркибидан мойсимон моддалар тушиши натижасида бу моддаларнинг парчаланиши ва хаво таркибидаги кислород билан бирикиб, портловчи аралашма хосил килиши мумкин. Бундай мойларнинг парчаланишига ва хавфли бирикмалар хосил килишига компрессор ишлаган вактда хавонинг сикилиши натижасида катта микдорда ажралиб чикадиган иссиклик сабабчи булади.
Газларни сиқилиш холати қуйидаги конуният асосида боради:
П × В = cонст
Яъни хаво хажм даражасини қисиб канча қисқартирсак хаво босими шунча даражага ортади.
Шундай килиб поршенли компрессор ва хаво йиғиш курилмаларини ишлатиш вақтида пайдо бўлиши мумкин бўлган портлашлар асосан қуйидаги сабабларга кўра рўй беради: компрессор поршен деворлари ва бошқа ҳаво йўлларининг қизиб кетиши; мойловчи ёғларнинг буғланиб ёниб кетишидан портлашга йўл қўйилиши мумкин бўлган микдордан ортиқ босимдаги ҳаво йиғиш; чангланган ва ифлосланган ҳавони сўришда ёнувчи газлар аралашмасининг ўтиб кетиши; хавфсизлик жиҳозларининг ишламаслиги.
Баллонларнинг портлаши янглишиб бир газўрнига бошқа газни тўлдиришда хам руй бериши мумкин. Шунинг учун хам газ баллонлари аниқ ранглар билан белгилаб қўйилган бўлади. Масалан кислород баллонни ҳаво рангга бўялиб «кислород» деб ёзилган ёзув қора рангда булади. Ацетилен баллони ок рангга бўялиб, ёзуви қизил бўлади ва хоказо.
Босим остидаги идишлардан ичига газ қамалган баллонлар алоҳида эҳтиёткорликни талаб этади. Бунда айниқса уларнинг ичидаги газ турларига эътибор бериш муҳим ҳисобланади. Бир турдаги газлар учун мўлжалланган баллонларга бошқа турдаги газларни қамашга рухсат берилмайди. Чунки турли газлар учун идишларга босим бериш кучи турлича бўлади. Ана шунинг учун баллонлар турлича рангларга бўялади ва улардаги ёзувлар ҳам турлича бўлади:
Жадвал



Газнинг номи

Баллонлар ранги

Ёзув матни

Ёзув ранги

Чизиқ ранги


Азот

Қора

Азот

Сароиқ

Жигарранг


Аммиак

Сариқ

Аммиак

Қора

---


Ишлов берилмаган аргон

қора

Аргон сўрой
(Тозаланмаган)

Оқ

Оқ


Техник аргон

Қора

Техник аргон

Кўк

Кўк


Тоза аргон

Кул ранг

Тоза аргон

Яшил

Яшил


Ацетилен

Оқ

Ацетилен

Қизил

---


Бутилен

Қизил

Бутилен

Сариқ

Қора


Нефтегаз

Кул ранг Нефтегаз

Нефтегаз

Қизил

---


Бутан

Қизил

Бутан

Оқ

---


Водород

Тўқ яшил

Водород

Қизил

---


Ҳаво

Қора

Сиқилган ҳаво

Оқ

---


Гелий

Жигар ранг

Гелий

Жигар ранг

---


Азот оксиди

Кул ранг

Азот оксиди

Қора

---


Кислород

Ҳаво ранг

Кислород

Қора

---


Тиббий кислород

Ҳаво ранг

Тиббий кислород

қора

---


Водород сульфид

Оқ

Сероводород

Қизил

Қизил


Олтингугурт ангидриди

Қора

Олтингугурт ангидриди

Оқ

Сариқ


Карбонат ангидриди

Қора

Углекислота

Сариқ

---


Фосген

Пистоқи ранг

---

---

Қизил


Фреон 11 (то 22 гача)

Алюминли

Фреон 11 (то 22 гача)

Қора

Кўк


Хлор

Пистоқи ранг

Хлор

Қора

Яшил


Цикло пропан

Тўқ сариқ

Циклопропан

Қора

---


Этилен

Бинафша

Этилен

Қизил

---


Барча бошқа ёнувчи газлар

Қизил

Газнинг номи

ОҚ

---


Барча бошқа ёнмайдиган газлар

Қора

Газнинг номи

Сариқ

---




















Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   62   63   64   65   66   67   68   69   ...   78




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish