Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик-қурилиш институти

7. Бош бухгалтернинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари.

• Бухгалтер бухгалтерия ҳисобини юритишда махфийликка риоя қилинади. Бухгалтерия ҳисоби регистрларининг мазмуни билан танишишга маъмурият рухсати билан ёки қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда йўл қўйилади.

• Бухгалтерия ҳисоби регистрлари билан танишишга рухсат этилган шахслар уларнинг махфийлигини сақлашлари шарт. Махфийликни бузганлик қонунда белгиланган тартибда жавобгарликка тортилишга сабаб бўлади.

8. Бухгалтер маънавий қиёфасини ифодаловчи меъёрлари ва белгилари.

• Энг аввал шунга эътибор бериш лозимки, бухгалтерия
• ҳисобида содир бўладиган барча хўжалик жараёнлари,
• унинг ихтиёридаги барча маблағларни акс эттирувчи
• ахборотларни шакллантиради. Ҳар хил жараёнларда
• содир бўладиган операциялар сони ҳамда корхона
• ихтиёрида жойлашган маблағлар тури ва манбалари
• жуда кўпдир. Ҳар бир хўжалик операцияси маблағлар
• ҳамда манбалар тури устидан зарурий бошқарув
• ахборотини умумлаштириш, шакллантириш,
• ҳужжатлаштириш ёрдамида кузатиб борилади.

9. Ҳисобнинг турлари.

• Ҳисобнинг
• турлари

• Оператив
• (тезкор)
• ҳисоб

• Статистик
• ҳисоб

• Бухгалтерия
• ҳисоби

• Оператив
• (тезкор)
• ҳисоб

• 10. Статистик ҳисоб.

• Айрим хўжалик операциялари ва жараёнларини бевосита улар содир бўлаётган вақтида бошқариш мақсадида жорий кузатиш ва назорат қилиш тизими бўлиб ҳисобланади. Бу ҳисобнинг корхона ва унинг таркибий бўлинмаларига жорий раҳбарлик қилиш мақсадида маълумотларни оператив равишда олиш ва улардан фойдаланиш унинг фарқ қиладиган белгиси ҳисобланади.

• 11. Оператив (тезкор) ҳисоб.

• Статистик
• ҳисоб

• Оммавий хўжалик (умумдавлат) ҳодисалар тўғрисидаги маълумотларни
• йиғиш ва ишлаш тизимидан иборат.
• Ҳисобининг бу тури бутун хўжалик ва унинг
• тармоқларининг ривожланиш жараёнини ўрганишга йўналтирилган.
• Ундан корхона, ташкилот ва муассасаларда содир
• бўлаётган турли-туман оммавий ҳодисаларни кузатиш учун фойдаланилади.
• Статистикҳисоб ёрдамида хўжалик фаолиятининг
• турли-туман миқдорий ва сифат кўрсаткичлари ҳисоблаб чиқилади.

• 12. Бухгалтерия ҳисоби.

• Бухгалтерия
• ҳисоби

• Ички бошқариш ва ташқи истеъмолчиларнинг мақсадлари учун жорий ва якуний ахборотни олиш билан корхоналар, ташкилотлар ҳамда муассасалар-нинг хўжалик фаолияти устидан узлуксиз ва ўзаро боғлиқ бўлган кузатиш ва назорат қилиш тизимидан иборат.

• Натура ўлчов бирлиги

• Вақт (меҳнат) ўлчов бирлиги

• Пул ўлчов бирлиги

• Ҳисоб тизимида қўлланиладиган
• ўлчов бирликлар

• 13. Ҳисоб турларида қўлланиладиган ўлчов бирликлари.

• Пул ўлчов бирлиги хўжалик жараёнлари (операциялар) ва воситаларини ягона ўлчовда (пулда) умумлаштиришда қўлланилади, яъни барча маблағлар қиймат ўлчов бирлигида ифодаланилади. Ўзбекистон Республикасида пул ўлчов бирлиги сифатида сўм, тийин қабул қилинган.

• Вақт (меҳнат) ўлчов бирлиги (ой, кун, соат, минут, секунт) эса бирор бир статистик ёки хўжалик маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун сарф бўлган ишчи кучи, ишчи сони, иш соати ва ҳоказоларни аниқлашда қўлланилади. Савдо корхонасида эса маълум бир товар оборот миқдори учун сарф этилган иш вақтида, иш соати, иш куни, ишчи кучи ва ҳоказони аниқлашда керак бўлади. Вақт ўлчов бирлиги ходимлар билан меҳнат ҳақи юзасидан ҳисоб - китобларни олиб боришда ҳам аҳамиятлидир. Вақт ўлчов бирликлари натура ўлчов бирликлари билан биргаликда меҳнат унумдорлигини билдиради.

• Натура ўлчов бирлиги

• Натура ўлчов бирлиги тезкор ҳисобда, статистик ҳисобда, бухгалтерия ҳисобининг аналитик ҳисобида кенг қўлланилади. Бу ўлчов бирлиги бир турдаги буюмлар ҳисоби учун керак бўлади. (метр, кг, дона, жуфт, литр ва ҳ.к).

14. Ҳисоб сиёсати ва уни бухгалтерия ҳисобини юритишдаги ўрни.

• Ҳисоб сиёсати

• Хўжалик юритувчи субъектнинг раҳбари бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий ҳисобот тузиш учун қабул қиладиган усулларнинг йигмаси тушунилади, молиявий ҳисобот шу усулларга мувофиқ ва уларнинг қоидалари ва асосларига мувофиқ равишда тузилади.