Ўзбекистон республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Мирзо Улуғбек номидаги Самарқанд Давлат архитектура-қурилиш институти «Қурилиш материаллари, буюмлари ва конструкцияларини ишлаб чиқариш»

3.3-расм. Гидравлик пресс:
1-станина,
2-поршень, 3-пастки таянч плита, 4-сина­лаётган намуна,
5-устки таянч плита,
6-намунани маҳкамлайдиган бурама мослама, 7-манометр,
8-насос.

Мустаҳкамликни аниқлашда намунанинг шакли, ўлчамлари, кучнинг таъсир этиш тезлиги ва вақти катта аҳамиятга эга. Шунинг учун ашёларнинг мустаҳкамлигини аниқлашда стандарт талабларига тўла риоя қилиш лозим.

Масалан бир хил ашёдан тайёрланган, лекин ҳар хил ўлчамдаги намуналарнинг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси бир хил бўлмайди, кичик ўлчамли кубларнинг мустаҳкамлиги каттароқ, призма шаклидаги намуналарнинг мустаҳкамлик чегараси кубларникидан кичикроқ (3.4-расм).

Р₃

Р₂

Р₁

3.4-расм. Намуна ўлчамлари ва шаклининг сиқилишдаги мустаҳкам­лигига таъсири.

Р₂

Р₁

Р₃

Расмдан кўриниб турибдики, кесим юзалари тенг бўлсада, баландлиги ҳар хил бўлган намуналарнинг синиши учун ҳар хил куч талаб қилинади, учинчи намуна тезроқ синади. Бунинг сабаби шуки сиқилишда синаганда ашёнинг кўндаланг ўлчамлари кенгаяди. Материал юзаси билан пресс плиталари орасида ҳосил бўладиган ишқаланиш кучлари намунанинг пресс юзасига тегиб турадиган зарраларини тутиб туради. Намунанинг ўртадаги қисми эса биринчи навбатда кенгаяди ва тезроқ синади. Шунинг учун қаттиқ ашёларнинг (бетон, қоришма, табиий тошлар) сиқилишдаги мустаҳкамлигини аниқлаш учун гидравлик прессда синаб курганда намунанинг синиқлари учлари қарама-қарши икки кесик пирамида шаклида бўлади.

Юқорида келтирилганлардан ташқари қурилиш ашёларининг мустаҳкамлигини аниқлашда уларни бузмасдан синаб кўриш усуллари ҳам мавжуд. Бундай усуллар қурилиш конструкцияларини тайёрлашда, уларни бино ва қурилмаларда ўрнатишда қўлланилади.
Бу усуллардан энг кўп ишлатиладигани ультра товушли импульс, акустик, резонанс каби усуллардир.
Ультра товушли импульс усулида ашёнинг хоссалари ультра товушларнинг тарқалиш тезлиги орқали аниқланади.