Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

5-§. Тадбиркорлик қоидаларни бузганлик учун жавобгарлик. 
Мажбуриятлар шартнома шартларига ва қонун ҳужжатлари талабларига мувофиқ, бундай 
шартлар ва талаблар бўлмаганида эса иш муомаласи одатлари ёки одатда қўйиладиган бошқа 
талабларга мувофиқ лозим даражада бажа-рилиши керак. Мажбуриятларни бажармаган ёки лозим 
даражада бажармаган шахс фуқаролик-ҳуқуқий жавобгарликка тортилиши мумкин. 
Фуқаролик-ҳуқуқий жавобгарлик вужудга келиш асосига кўра, шартномавий ва 
шартномадан ташқари жавобгарликка бўлинади. 
Шартномавий жавобгарлик
деб шартномавий мажбуриятларни бажармаганлик ёки лозим 
даражада бажармаганлик учун жавобгарликка айтилади. 
Тарафлардан бири шартнома мажбуриятларини бажармаган ёки лозим даражада бажармаган 
тақдирда, бу тараф бошқа тарафга етказилган зарарни тўлайди; қонун ҳужжатларида ва 
шартномада назарда тутилган тартибда бошқача тарзда жавобгар бўлади.
Зарар
деганда, шартнома мажбуриятлари бажарилмаганлиги ёки лозим даражада 
бажарилмаганлиги муносабати билан тараф қилган ҳаражатлар, унинг мол-мулки йўқолиши ёки 
шикастланиши 
(ҳақиқий зарар
), шунингдек, агар иккинчи тараф шартнома мажбуриятларини 
бажарганида тараф олиши мумкин бўлган, лекин ололмай қолган даромадлари (
бой берилган 
фойда)
тушунилади (ФКнинг 14-моддаси). 
Неустойкани қўллаш
шартномавий жавобгарликнинг асосий шаклларидан биридир. 
Неустойка фақат мажбуриятнинг бажарилишини таъминловчи восита бўлиб қолмай, балки у 
мажбурият бажарилмай қолганида ёки лозим даражада бажарилмаганида қарздорга нисбатан 
қўлланиши лозим бўлган юридик чора ҳамдир. 
Банк кредити бўйича олинган кредит ўз вақтида қайтарилмаганлиги учун оширилган 
миқдорда фоиз ҳақ тўлаш назарда тутилиши мумкин. Оширилган миқдордаги фоиз хақ олиниши 
мажбуриятни бузганлик учун жазо чораси сифатида қўлланилганида у неустойканинг бир шакли 
сифатида баҳоланиши мумкин. Бироқ, тадбиркорлик субъектига банк томонидан одатдагидан 
қулайроқ шаклда (бланкали) кредит берилганида ҳам оширилган фоиз ҳақ олиниши назарда 
тутилиши мумкин. Бундай ҳолда оширилган фоиз ҳақ жазолаш хусусиятига эга бўлмайди ва 
шартнома муддатлари бузилмасада, қўлланилаверади.