Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номли ўзбекистон

фискал, тартибга солиш ва қайта тақсимлаш
функциялари 
хосдир. 

---

47 
Солиқларнинг 
фискал функцияси
улар табиатининг ўзи би-лан белгиланади, улар мажбурий 
тартибда ва беғараз давлат даромадига келиб тушади ҳамда давлат томонидан ўз харажатла-рини 
қоплаш учун ишлатилади. Фискал функция воситасида солиқларнинг бош ижтимоий вазифаси 
амалга оширилади бюджет тизими ва бюджетдан ташқари жамғармаларда тўпланадиган давлат 
молиявий ресурслари шакллантирилади ҳамда улар дав-лат ўз функцияларини бажариши учун 
фойдаланилади. Солиқларнинг фискал функцияси давлатга молиявий маблағларнинг асосий 
қисмини йўналтириш учун имкон беради. 
Солиқларнинг 
тартибга солиш функцияси
шундан ибо-ратки, улар ижтимоий ишлаб 
чиқариш, унинг тузилмаси ва ди-намикасига, фан-техника тараққиётини тезлаштиришга иқтисо-дий 
таъсир кўрсатувчи муҳим восита бўлиб хизмат қилади. Солиқлар воситасида ишчанлик фаоллигини 
рағбатлантириш ёки, аксинча, уни чеклаш мумкин. Солиқлар ёрдамида протекционистик иқтисодий 
сиёсатни олиб бориш ёки товар бозорига эркин-ликни таъминлаш мумкин. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4-Мавзу. ТАДБИРКОРЛИК ҲУҚУҚИ АСОСЛАРИ 
 
1-§. Тадбиркорлик ҳуқуқи тушунчаси, тамойиллари ва манбалари. 
 
Тадбиркорлик ҳуқуқига таъриф беришдан аввал унинг ҳуқуқ тизимида тутган ўрнига 
тўхталиб ўтайлик. Хўжалик (тадбиркорлик) ҳуқуқига бир томондан ҳуқуқнинг мустақил соҳаси 
сифатида, иккинчи томондан қонунчилик тармоғи, учинчидан фан, тўртинчидан ўқув предмети 
(фани) сифатида қаралади. 
Тадбиркорлик хуқуқи хуқуқ тармоғи сифатида хўжалик ва иқтисодиёт соҳасидаги фаолиятни 
тартибга солувчи нормалар йиғиндисидан иборат. “Иқтисодий фаолият“ термини Ўзбекистон 

---

48 
Республикаси Конституциясининг 53-моддасида белгиланган. “Иқтисод“ сўзи “экономика“ грекча 
“экономос“-сўзидан олинган бўлиб, “хўжалик“ деган маънони англатади. Ушбу термин қонун 
чиқарувчи томонидан Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг “Хўжалик фаолияти 
соҳасидаги жиноятлар“ деб номланган ХШ бобида қўлланилган. Бундан ташқари Ўзбекистон 
Республикаси Фуқаролик кодексининг 69-моддасида “хўжалик фаолияти“ Ўзбекистон 
Республикасининг “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида”ги Қонуннинг 
18-моддасида “иқтисодий фаолият“ иборалари қўлланилганлигини мисол тариқасида кўрсатиб 
ўтиш мумкин.
Хўжалик фаолияти жараёнидаги манфаатлар ҳудуд ва миллий сифатлари бўйича қуйидагича 
таснифланади:

Миллий ва хорижий

Регионал ва маҳаллий

Иқтисодиёт соҳалари бўйича.
Шунга кўра хўжалик (тадбиркорлик) ҳуқуқи, ҳуқуқ тизими соҳаларидан бири бўлиб, 
мамлакатимизда бозор иқтисодий муносабатларига босқичма-босқич боришда давлат ва жамият 
манфаатларини ҳисобга олган, хўжалик субъектлари ўртасидаги юқоридан қуйига (вертикал) ва ён 
атрофга (горизонтал) бўладиган хўжалик (тадбиркорлик) муносабатларини тартибга солувчи ва 
бозор шароитида давлатнинг иқтисодга раҳбарлик қилиш чора-тадбирларини белгиловчи ҳуқуқий 
қоидалар йиғиндисидан иборатдир.