Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

Соф ва электив культуралар
. Бактерияларнинг фақат бир 
туридангина иборат бўлган культура 
соф культура
дейилади. Соф ҳолдаги 
культурани ажратиб олиш анча машаққатли иш, лекин шунга қарамасдан 
бундай культуранинг аҳамияти катта. Чунки соф ҳолда ажратиб олинган 
культурада бактерияларнинг морфологияси, физиологиясини, биологик 
хусусиятлари ва ривожланишини аниқ текшириш имконияти яратилади. Соф 
культурадан ташқари, электив культуралар ҳам маълумдир. 
Электив 
кул
ь
тура
деб ҳар хил турли микроорганизмлар орасидан айрим бир турнинг 
ривожланиши учун шароит яратишга айтилади. Масалан, Bac. subtilis нинг 
электив культурасини шундай яратиш мумкин. Қуруқ пичандан 5-10г олиб, 
устига 200 мл сув қуйилади ва озгина оқ бўрдан қўшиб 15-30 минут 
қайнатилади. Сунгра фильтрлаб, кичик колбаларга оз-оздан солинади ва 
оғзини пахта пробка (тиқин) билан беркитиб, 25-30°С ли термостатда 
ўстирилади. 
Электив озиқ муҳити ёрдамида тупроқдаги кўп турли 
микроорганизмлардан айрим турларни ажратиб олиш мумкин. Электив
культуралар усулини биринчи марта Виноградский ишлаб чиққан ва 
нитрификаторларни бошқа гуруҳ микроорганизмлардан ажратиб олишга 
эришган. 
Микроорганизмларнинг оқиб турувчи культураси
. Бу усул ла-
бораторияда ёки ишлаб чиқариш корхоналарида муҳим аҳамиятга эга. 
Культурали идишларга доим янги озиқ эритмаси оқизиб қўйилади. Иккинчи 
томондан ишланиб бўлган культура чиқиб туради, иккала томоннинг оқим 
тезлиги баробар бўлади. Масалан, кулътиваторлар туташтирилган 3 та 
идишдан иборат бўлса, 1- идишда ёш бактериялар, 2- идишда етилган 
бактериялар ва 3 - нчи идишда кўпайишдан тўхтаган бактериялар культураси 
бўлади. Бу усулда истаган вақтда ишни тўхтатиб, маълум ёшдаги 
бактериялар культурасини олиб, уларнинг хусусиятини ўрганиш мумкин (28- 
расмга қаралсин).

---

94