Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

базал пластинкага 
ёпишган бўлади (18-расм). 
Пластинка эса цитоплазматик мембрана тагида жойлашган. Базал танача, 
бактерияда мотор вазифасини бажариб, хивчинни ҳаракатга келтиради. Базал 
танача хивчин билан илмоқ орқали бирикади. Базал танача ўз навбатида 4 та 
халқа билан таъминлаган (18-расм). 
Ҳалқалар
стержен орқали бир тизимга 
бирлашади 
(М, S, Р, L 
- 
ҳалқалар). 
Бу ҳалқалар бир - бирига нисбатан 
ҳаракатланади, стержен эса хивчинни ҳаракатта келтиради. Ҳаракат тезлиги 
температура, осмотик босим ва муҳит ёпишқолигига боғлиқ бўлади. Баъзи 
бактериялар 1 секунда 1 бактерия танаси узунлигича, баъзилари эса 50 тана 
узунлигига тенг масофача ҳаракат қилади. Одатда улар тартибсиз ҳаракат 
қилади, аммо уларда кимёвий моддаларга нисбатан 
таксис 
ҳодисасини 
кузатилади, бунга 
хемотаксис 
дейилса, кислородга нисбатан ҳаракати 
аэротаксис, 
ёруғликга нисбатан ҳаракат бўлса 
фототаксис 
дейилади. 
 
Фимбрий ва пилилар 
(бактерияларнинг устки қисмидаги ингичка, 
йўғонлиги 3 - 25 нм, узунлиги 12 нм гача бўлган иплар, 
F - пили 
жинсий 
фимбрий). Бактерияларда хивчинлардан ташқари узун, ингичка ип ҳам бўлиб 
унга 
фимбрий 
дейилади. Улар ҳаракатчан ёки ҳаракатсиз бўлиши мумкин. 
Уларнинг узунлиги 0,3 - 4 мкм, эни 5 - 10 нм бўлиб, сони 100 - 200, баъзан 
эса 1000 тага етиб боради. 
Фимбрийлар 
пилин 
оқсилидан 
тузилган. 
Бактерияларда 
фимбрийларнинг бир қанча типи учрайди ва улар функцияларига қараб 
фарқланади. Шулардан 2 типи яхши ўрганилган. 
1-тип
кўпгина бактерияларда бўлиб, улар умумий типдаги фимбрийлар 
дейилади. Фимбрийлар бактерия ҳужайрасининг муҳит бошқа ҳужайрасига 
ёки инерт субстратга ёпишишини таъминлайди, суюқлик юзасида парда 
ҳосил қилишида ҳам ишлатилади. Шунинг учун ҳам уни ёпишиш органи 
дейиш мумкин. 
2-тип
- жинсий фимбрий - пили бўлиб (Ғ), у ичи бўш каналдан иборат 
(3 – расм, В). Бу каналдан бактерия конъюгацияда қатнашаётган бошқа бир 
бактерияга генетик материал беради. Пилининг бошқа бир ҳусусияти ҳам 
бўлиб, у патоген бактерияларда ҳайвон ва одам ҳужайраларига ёпишишда 
иштирок этади.