Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

Спора ҳосил бўлишининг умумий схемаси.
Спора бактерия 
ҳужайрасининг тенг бўлинмаслиги ва цитоплазма мембранасининг бўртиб 

---

34 
чиқиши ва нуклеоиднинг оз миқдордаги цитоплазма билан бирга, 
ҳужайранинг шу қисмида тўпланишидан ҳосил бўлади. 
Спора ҳосил бўлишида бир қанча ўзгаришлар рўй беради, аввал 
нуклеоидлар морфологияси ўзгариб, юмалоқ таначаларга айланади. 
Протоплазманинг бундай ҳолати 
проспора 
дейилади.
Проспора
икки қават 
цитоплазма мембранаси билан қопланади. Бу икки қават ораси 
пептидогликандан тузилган - кортекс билан тўлади. 
Иноғомова (1983) спора ҳосил бўлишини электрон микроскопда 
кўрилган манбалар асосида қуйидагича тушунтиради (20-расм): 
1) энг аввал хроматин ипчалари бир ерга йиғилади; 
2) спорани ажратувчи тўсиқ (септа) ҳосил бўлади; 
3) она ҳужайранинг протопластини септа ўраб олади; 
4) кортекс шаклланади, яъни проспора икки қават мембрана билан ўралади; 
5) спора қаватлари шаклланади; 
6) она ҳужайра эриб кетади ва ичидан етилган спора ажралиб чиқади. 
Спора қавати махсус синтезланган оқсил, липид ва гликопептидлардан 
ҳосил бўлади. Электрон микроскоп ёрдамида тадқиқ қилинганда яна бир 
қават - 
экзоспорум
қавати борлиги аниқланди ва у ҳар хил шаклли 
моддалардан ташкил топади. Ҳосил бўлган споранинг диаметри ҳужайра 
диаметрига тенг ёки сал каттароқ ҳам бўлади. 
Баъзи бактерияларда спора ҳужайранинг бир учида ҳосил бўлади, 
ҳужайра кенгайиб, барабан таёқчаси шаклини олади. Бу хилдаги спора ҳосил
бўлишига 
плектридиал 
типда спора ҳосил бўлиши дейилади. 
Баъзи бациллаларда эса спора ҳужайра марказида ҳосил бўлиб, сал 
кенгаяди ва ҳужайра дугсимон шаклга киради, бундай ҳолат кўпгина 
Clostridium
авлодига кирувчи бактерияларда учрайди. Бу хилдаги спора 
ҳосил бўлишига
клостридиал
типда спора ҳосил бўлиши ҳам дейилади.
Бактерия ҳужайрасида ҳосил бўлган спора кўпинча катталашмайди, 
ҳужайра ҳам аввалги ҳолатини ўзгартирмайди. Бу типдаги спора ҳосил 
қилиш