Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

Фитопатоген бактерияларнинг тарқалиши ва уларга қарши кураш 
чоралари
. Турли-туман бактериоз касалликларининг тарқалишида асосий 
восита уруғдир, чунки уруғнинг ичига кириб олган ёки юзасига ёпишган 
фитопатоген бактериялар қиш совуғидан ҳимояланган бўлади. Уруғ унганда 
бактериялар ёш ниҳолларни зарарлайди, сўнгра ўтказувчи система орқали 
кўтарилиб, бутун ўсимликни зарарлайди. Бундан ташқари зарарланган уруғ 
орқали касаллик бошқа районларга ҳам тарқалиши мумкин. Уруғдан 
ташқари, бактериоз касалликлари зарарланган қаламчалар, туганаклар орқали 
ҳам бошқа жойларга тарқалиши мумкин.
Асосан бактериоз касалликлари касал ўсимликлар қолдиғи (органлари) 
орқали тарқалади. Баъзан ёмғир томчилари орқали ҳам касаллик тарқалиши 
мумкин. Сув ҳам касаллик тарқатишда асосий воситалардан бири 

---

147 
ҳисобланади. Бактериоз касалликларининг тарқалишида нематодалар, 
шилимшиқлар, қушлар ҳам воситачи бўлиши мумкин. 
76-расм.Чиннигулнинг вилт касаллиги 
Бактериоз касалликларига қарши кураш олиб бориш учун бактериялар 
биологиясини, улар учрайдиган жойларни яхши билиш зарур. Бактериозларга 
қарши асосан, кимёвий, агротехникавий ва биологик усулларда кураш олиб 
борилади. 
1. Кимёвий усулда курашишда уруғни экишдан олдин дорилаш, 
қаламча ва тугунакларни дезинфекциялаш зарур. 
2. Агротехникавий усулда тупроқни дезинфекциялаш, ерга яхши ишлов 
бериш, зарарланган ўсимликларни дарҳол даладан олиб чиқиб кетиб 
куйдириш зарур. 
3. 
Биологик 
усулда 
тупроқда 
антогонист 
бактерияларнинг 
ривожланиши учун қулай шароит яратиб бериш зарур. 
Ниҳоят бактериоз касалликларига чидамли ўсимликлар навини яратиш 
ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлган чоралардан биридир. 
ИММУНИТЕТ ТЎҒРИСИДАГИ ТАЪЛИМОТ
Юқумли касалликларнинг баъзи хили билан касалланиб тузалган одам 
шу касалликларга берилмайдиган бўлиб қолиши аллақачон маълум бўлган 
эди. Масалан, бир марта қизамиқ билан оғриган бола иккинчи марта бу 
касаллик билан касалланмайди; одам организмининг касаллик туғдирувчи 
микробларга берилмаслиги 
иммунитет
дейилади. Иммунитет физиологик 
ҳимоя реакцияларининг мураккаб комплексидан иборат. 

---

148 
Иммунология фанини ривожлантиришда Луи Пастер, И. И. Мечников, 
Ру, Беринг, Л.С. Ценковский, Т. Н. Габричевский, Борде, Эрлих ва бошқалар 
ўз ҳиссаларини қўшганлар. Иммунитет турлари ва шаклларининг турли 
классификацияси маълум. Шулардан энг оддий классификацияга мувофиқ: