Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон

 

---

125 
5–мавзу. “Авесто” ва зардуштийлик. 
Режа: 
5.1. “Авесто” тарихий манба сифатида. 
5.2. Географик - ҳудудий номлар. Ижтимоий–иқтисодий 
маълумотлар ва сиёсий тарих. 
5.3. Диний фалсафа ва дафн этиш маросимлари. 
5.4. Ахлоқий ва ҳуқуқий қоидалар. Жиноят ва жазо турлари.
 
 
5.1. “Авесто” тарихий манба сифатида. 
 
“Авесто” тили. 
“Авесто”—зардуштийлик динининг муқаддас 
китоби бўлиб, шу диндаги халқларнинг қонунлари мажмуидир. 
Замонамизгача етиб келган “Авесто” қисмлари милоднинг III–VII 
асрларида таҳрир қилинган. “Авесто” боблари “пахлавий”– ўрта 
форс алифбоси асосида 48 та белгили ёзувдан иборатдир. “Авесто” 
ўрта форс тилидан “Апастак” ёки “Асос” деб таржима қилинади. 
Сосонийлар даврига келиб, “Авесто” тили “мавҳум”, 
тушунарсиз бўлиб қолган, аммо тўпламда эски сўзлар 
тушунчаларнинг ҳаммаси сақланган. “Авесто” тили шарқий эроний 
тилларнинг энг қадимги шеваларидан бири бўлган ва олимлар 
фикрига кўра, қадимги форс тилига нисбатан анча олдинги 
босқичда, мил. авв. II минг йилликнинг оҳири – I минг йилликнинг 
бошларида пайдо бўлган. Бу тил фақат “Авесто”дан маълум 
бўлганлиги сабабли, у “Авесто” тили деб аталади.
“Авесто”нинг қисмлари кенг ҳудудда жойлашган жамиятни 
тасвирлаб, ёзувсиз замонларга оид тасаввурларни ўзида сақлаган ва 
булар қадимги қабилаларнинг оғзаки ижодидир (қўшиқлар, 
афсоналар, достонлар). “Авесто” мадҳиялари илоҳларга, табиий 
кучларга, Қуёш, юлдузларга ва афсонавий қаҳрамонларга 
бағишланган. Асрлар давомида бу қўшиқлар оғзаки ижод намунаси 
бўлиб, диний маросимларда, байрамларда ижро этилган. 
“Авесто” биринчи бўлиб XVIII асрда француз олими Анкетил 
Дюперрон томонидан таржима қилинган. Унинг қўлидаги 
“Авесто” қўлёзмалари XIII асрга оид бўлган. К. Гельднер, X. 
Бартоломэ, В. В. Струве, X. Хумбах, Е.Э. Бертельс, В. И. Абаев, 
С.Н.Соколов, 
В.А.Лившиц, 
И.М.Оранский. 
И.С.Брагинский, 
И.М.Стеблин– Каменский ва бошқа бир қанча олимлар “Авесто” 
тилини ўрганиш билан шуғулланганлар. Бу олимларнинг “Авесто” 

---

126 
матнлари таржималарига асосланган мазкур манбанинг ўзбек 
тилига таржималари вужудга келди (А.Маҳкам, М.Исҳоқов).