Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий

Биринчи тоифа – амал курсисини яхши кўрувчилар, уларни замона 
шамолига қараб турувчилар деб аташ мумкин.
Иккинчи тоифа – кузатиб турувчилар. Бундайлар ким ғолиб бўлса, шу 
томонга оғадилар. 
Учинчи тоифа – замон талабларини англаб етган кишилар. Афсуски, 
бундайлар оз.
1
Бу икки фикрни уйғун келишига сабаб, Биринчи Президентимиз 
И.Каримовнинг истеъдодли даҳосидан далолатдир. Чунки, профессор 
А.Ковалѐв узоқ илмий изланишлардан кейин раҳбар шахсларни уч типга 
бўлган бўлса, И.Каримов амалий тажрибадан келиб чиқиб, шундай фикрга 
келади. Демак, мамлакатимиз раҳбарининг раҳбар шахсига доир янгича 
талқинлари илмий асосларга эгадир. Бу маънода Биринчи Президентимиз И. 
Каримовнинг мана шу фикрлари диққатга сазовордир: ―Айрим 
раҳбарларнинг ғалати ҳислатлари ҳақида гапирмоқчиман. Улар қўл остидаги 
одамларга етарли эътибор бермайди, ўзидан юқори амалдорлар олдида эса, 
саккиз букилиб салом беради. Ишни билмайди десангиз, ўз манфаати йўлида 
калласини шундай ишлатадики, ҳайрон қоласиз!‖.
2
Биринчи Президент илгари сурган раҳбар шахс концепциясида 
етакчиларнинг ваколатлари масаласида эркинлаштириш масаласи муҳим 
ўрин тутади. Унга кўра, раҳбар шахслар қонуний асосдаги ваколатларидан 
унумли фойдаланишлари керак. Бунинг учун Ислом Каримов раҳбар 
шахсларни маънавий рағбатлантириш йўлидан боради. Бир ўринда у: 
―Вилоят ҳокимлари ҳукуматимизнинг жойлардаги ваколатхонаси, ҳокимлар 
эса Биринчи Президентнинг вакилларидир‖,
3
дейди 
Ислом Каримов ўзбек давлатчилиги бошқаруви тарихида янги, ўзига хос 
раҳбар шахс талқинини тақдим қилди. Унинг моҳияти фикрда ўз ифодасини 
топган: ―Раҳбарлик – лавозим, мансаб эмас, аввало,, одамларга хизмат 
қилиш. Раҳбар дегани ҳаммадан кўпроқ ишлаб, фуқаролар саодати ва юрти 
равнақи учун елиб югурадиган фидойи инсон бўлиши керак‖.
4
Биринчи. Раҳбар шахс давлат ва жамият бошқарувидаги етакчи ва фаол 
кишидир. 
Иккинчи. Раҳбар шахс миллий ахлоқ ва касб тажрибасини ўзида 
мужассамлаштирган бўлади. 
Учинчи. Раҳбар шахс ўзи учун эмас, ўзгалар учун – давлат, жамият ва 
миллат учун яшайди. 
1
Каримов И. А.Хавфсизлик ва барқарор тараққиѐт йўлидан. 6-жилд. – Т.: ―Ўзбекистон‖, 1998. – Б 112. 
2
Каримов И. А.Биздан озод ва обод Ватан қолсин. 2-жилд. – Т.: ―Ўзбекистон‖, 1996. - Б 43. 
3
Каримов И.А. Бунѐдкорлик йўлидан. 4-жилд. – Т.: ―Ўзбекистон‖, 1996, - Б135. 
4
Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. 2-жилд. – Т.: ―Ўзбекистон‖, 1996. 
- Б.45. 

---

133 
Тўртинчи. Раҳбар шахс қонун ижодкори ва амалиѐтчисидир.
Бошқарув функцияларини бажаришда ва жамоат ишлаб чиқаришида 
замонавий раҳбар: 
- Раҳбар – бошқарувчи;
- Раҳбар – дипломат; 
- Раҳбар – мураббий, тарбиячи; 
- Раҳбар – инсон; 
- Раҳбар – Тадбиркор; 
- Раҳбар инноватор сифатида майдонга чиқади. 
Бошқарув муваффақиятининг муҳим омили раҳбарлик услуби 
ҳисобланади. Услуб - бу ишлаш, бошқаришдаги ўзига хос йўл, усул 
маъносини англатади. Шу нуқтаи назардан қуйидаги тушунчаларни ажрата 
билиш лозим: 
- Бошқарув услуби; 
- Иш услуби;
- Раҳбарнинг иш услуби; 
Бошқарув услуби – бошқарув жараѐнида юзага чиқадиган муаммоларни 
ҳал қилиш усуллари, йўллари мажмуидир. 
Иш услуби - бошқарув функцияларини самарали бажариш мақсадида 
бирор - бир органнинг ѐки раҳбарнинг бўйсунувчиларга аниқ ва нисбатан 
барқарор таъсир кўрсатиш усули ва йўллари мажмуидир. Масалан: 
- мамлакат бошқарув органларининг иш услуби; 
- вазирлик, қўмита, ҳокимларнинг иш услуби; 
- суд, прокуратуранинг иш услуби; 
- корхона, цехларнинг иш услуби ва б; 
Раҳбарнинг иш услуби – бу бошқарув жараѐнида у ѐки бу масалани ҳал 
қилишда унинг ўзига хос ѐндашишидир. Раҳбар қарор қабул қилганда, унинг 
бажарилишини ташкил этганда ва қўл остидаги кишилар ишини назорат 
қилганда у ўз вазифаларига мувофиқ иш кўради. 
Бироқ, ҳар бир раҳбар бунда ўзига ҳос равишда, бошқарув жараѐнида 
ўзи учун мос бўлган, ўз раҳбарлик услубини белгилайдиган усуллар билан
ҳаракат қилади. Иккита бир хил киши бўлмаганидек, раҳбарликда ҳам 
мутлақо бир хил услуб йўқ. Раҳбарлик услуби ўз қўл остидагилари билан
алоқада, уларнинг ўзаро муносабатларида таркиб топади. 
Шу билан бирга, раҳбарлик услуби бутунлай индивидуал асосга эга 
деб қараш нотўғри бўлар эди. Раҳбарлик услубига бошқариш қонунлари ва 
тамойиллари, раҳбарларга бўлган ягона талаб, жамоадаги ижтимоий - руҳий 
муҳит, юқори раҳбарларнинг бошқаришда қўлланиладиган усуллари каби 
кўпгина объектив омиллар таъсир кўрсатади. 
Раҳбарлик услубига қараб раҳбарларни 3 турга бўлиш мумкин.