|
Жисмоний маданият жамиятнинг ривожланишида маълум х и з м а т л а р н и бажаради:
- инсон ҳаракат фаолиятининг рационал меъёрий нормаларини белгилаб беради (“Алпомиш” ва “Барчиной” саломатлик тести нормалари);
- жисмоний маданиятга оид маълумотлар ва ахборотларни тўплаш (ахборийлик) хизмати ва уни авлоддан авлодга узатиш ва тарқатишга воситачилик қилади;
- шахслараро мулоқот, ўзаро алоқа (коммуникативлик) муносабатларини шакллантиради;
- шахснинг ҳаракат эстетикаси талабини қондириш билан боғлиқ эстетик дидни тарбиялаш хизмати;
- инсоннинг доимий ҳаракат қилишга бўлган табиий эҳтиёжини қондириш билан боғлиқ бўлган ва унинг кундалик турмуши учун лозим даражадаги жисман яроқлилик ҳолатини ушлаш, таъминлаш (биологик) хизмати.
- жисмоний маданиятни база сифатидаги хизмати – спорт, СТТ жисмоний маданияти, деб аталмиш жисмоний маданият таснифининг асосида ётади.
Жамият аъзосининг жисмоний билими, жисман ривожланганлиги, жисмоний тайёргарлиги эвазига актив ҳаётий фаолият учун зарур бўлган ж и с м о н и й к а м о л о т га эришишга замин ёки жисмоний маданиятнинг пойдевори яратилади.
Шуғулланувчиларнинг ёшига қараб жисман ривожланганлик, тайёргарликнинг ўзгарувчанлиги ва ўзига хослик хусусиятлари орқали жисмоний маданиятга эгалик, ж и с м о н и й м а д а н и я т с о ҳ и б и лигидек жиҳати юзага келади. Бунда турли хилдаги жисмоний-маданий, маънавий ва оммавий-театрлаштирилган томошаларнинг, очиқ ҳавога-табиат қўйнига оммавий чиқишлар, саёҳатларнинг ўрни беқиёс. Уларни бир-бири билан мувофиқлаштириш орқали қўргазмали, ташвиқот тарзидаги намойиш этиб чиқишлар билан - оммавий кросслар, югуришлар, велосипедда саёҳатлар, очиқ хавога оммавий ва оила аъзолари билан чиқишларнинг йўлга қўйилиши халқ, миллатнинг жисмоний маданиятидан далолатдир.
Жисмоний маданиятни классификациялашнинг аҳамияти катта. У жамият жисмоний маданиятидан мақсадга мувофиқ ҳолда фойдаланишни, унинг йўналишини, жисмоний маданий амалиёт вазифаларини ҳал қилишдаги турли имкониятларини англашга ёрдам беради.
Агар таълим масканида жисмоний билим (маълумот) олиш, умумий жисмоний тайёргарликка эга бўлишнинг назарий ва амалий малакаларини бериш таълими вазифалари самарали ҳал қилинса, жамият аъзосининг ўз умри давомида фойдаланиши мумкин бўлган жисмоний маданиятнинг базаси жамият аъзосининг ҳар бирида яратилган бўлар эди.
Башарият маданиятнинг бошқа барча турлари орқали қайд қилинган вазифаларни ҳал қилишнинг имкони бўлса-да, улар инсон жисми маданиятининг ўрнини боса олмайди.
Жамият жисмоний маданиятининг р и в о ж л а н г а н л и к д а р а ж а с и қуйидаги кўрсаткичлар билан баҳоланади:
- жисмоний маданиятни жамият аъзоларининг кундалик турмушига сингдирилганлиги даражаси билан;
- жамият аъзоларининг саломатлиги ва жисмоний тайёргарлиги жиҳатини юқори ёки пастлигига қараб;
- жисмоний маданият машғулотларининг моддий-техник таъминланганлиги ва уларнинг сифати билан;
- жисмоний маданиятга раҳбарлик қилаётган ходимлар нинг доимий таркиби (штати), квалификацияси,ихтиёри, фаоллиги ва иқтидори билан;
-жамият аъзоларининг спортдаги ютуқлари билан баҳо ланади.
2-расм. Жисмоний маданият тушунчасининг таркибий элементлари2
Жисмоний маданиятнинг бошланғич замини шартли равишда «мактабгача ва мактаб жисмоний маданияти» орқали яратилади. Бу билан мактабгача ёшдаги болалар, умумий таълим мактаблари ва бошқа ўқув тарбия муассасаларида жисмоний маданият ўқув предмети сифатида мажбурий машғулотлар тарзида ташкилланади. Ўз навбатида бу машғулотлар умумий жисмоний маълумотга эга бўлиши учун асос яратади.
Жисмоний қобилиятларининг ҳар томонлама ривожлани ши, мустаҳкам соғлиқ базасининг вужудга келишига сабабчи бўлади. Бу билан ҳар томонлама жисмоний ривожланган шахс учун зарур бўлган жисмоний салоҳият даражасининг асосини яратишга кафолат вужудга келади.
М а к т а б жисмоний маданияти эса тарбияланувчида жисми тарбияси учун заминнинг шаклланишига асос бўлиб хизмат қилади.
Жисмоний маданият тушунчасининг таркибий мазмунини 2-расмда бердик (2-расмга қаралсин).
Do'stlaringiz bilan baham: |
