Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ж. М.Қурбонов, З. Э. Мамарасулов

Хавфли геологик ҳодиса-зилзила оқибатларини камайтириш чора-
тадбирлари 
«Аҳолини ва ҳудудларни табиий ҳамда техноген хусусиятли фавқулодда 
вазиятлардан муҳофаза қилиш тўғрисида»ги қонунни 14-моддасида 
кўрсатилган «Фавқулодда вазиятлар мониторинги ва уларни олдиндан башорат 
қилиш» зилзила каби Фавқулодда вазиятларни оқбатларини камайтириш 
тадбирларини ишлаб чиқишда, бўлажак зилзилаларни содир бўлишини 
олдиндан айтиб бериш муаммоларини ҳал қилишда ниҳоятда муҳим роль 
ўйнайди. 
17-жадвалда бўладиган зилзиларнинг кучини Меркалли шкаласида 
тавсифлаш берилган. Шу билан бирга бу шкаланинг Рихтер шкаласи билан 
муносабатини 18-жадвалда кўрсатилган. 
Ер юзида қайси ҳудудларда ер қимирлаши мумкинлиги аниқланган, улар 
ҳар хил масштабда сейсмик районлаштириш хариталарига туширилган, аммо 
қисқа муддатда ер қимирлашини қачон содир бўлшини айтиб бериш ҳозирча 
муаммо ҳисобланади. Лекин бу масалалар бўйича бутун дунѐ олимлари ва шу
жумладан Ўзбекистон сейсмолог олимлари томонидан анча ишлар қилинган. 
Ҳозирги замонда зилзилалардан ҳимоялаш ишини ҳал қилиш йўлларидан 
бири бу зилзилабардош иморатларни қуриш бўлиб келмоқда. Бунга 
иморатларни қуриш сифатини ошириш ва бошқа тадбирларни ўтказиш улар 
асосида ер силкиниши таъсир кучини камайтиришга эришиш мумкин. Бэтон ва 
бақувват иншоотларни емирилмаслигини олдини олиб, уларни мустаҳкамлаш, 

---

144 
таъмирлаш зарур. Иншоотларнинг элементлари бир-бири билан мустаҳкам 
боғланиб, яхлит бир бутун бўлиши керак. 
17-жадвал 
Зилзила кучининг Меркалли шкаласи (MSK) билан таснифланиши 
Балл 
Зилзила тавсифи 
I 
II 
III 
IV 
V 
 
VI 
VII 
 
VIII