Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ж. М.Қурбонов, З. Э. Мамарасулов

Биологик ижтимоий ва ижтимоий характердаги фавқулодда 
вазиятларга:
I. Биологик-ижтимоий характердаги
: 
1. Одамларни юқумли кассаланиши: экзоген ва ўта хавфли юқумли 
касалланиш ҳолатлари; хавфли юқумли касалланишни оммавий ҳолаталри; 
хавфли юқумли касалланишни эпидемик авж олиши; эпидемия; пандемия; 
эпиологияси ноаниқ юқумли касалланишлар. 
2. Қишлоқ хўжалик ҳайвонларини юқумли касалланиши: экзомик ва ўта 
хавфли юқумли касалланишлар ҳолатлари; экзоомиялар; эпизоомиялар; 
панзоомиялар; ҳайвонларни эпиологияси ноаниқ юқумли касалланишлари. 
3. Қишоқ хўжалик ўсимликларини касалликлар ва заракунандалар билан 
зарарланиши: авж олувчи эпифитомомия; панфитомия; эпитологияси 
аниқланмаган ўсимликлар касалланиши; ўсимликлар зараркунандаларини 
оммавий тарқалиши. 
II Ижтимоий характердаги фавқулодда вазиятларга
:
1. Аҳолини ўсишини пасайиши. 
2. Аҳоли ўртасидаги оммавий тартибсизликлар. 
3. Турли кўринишдаги терроризм. 
Экологик характердаги фавқулодда вазиятларга
: 
1. Атмосфера таркиби ва хусусиятларини ўзгариши билан боғлиқ 
фавқулодда вазиятлар: антропоген фаолият натижасида об-ҳаво ва климатни 
тўсатдан ўзгариши; атмосферада зарарли аралашмаларни чегаравий йўл 
қўйиладиган концентрациясини олиб кетиши; шаҳарлар устидаги ҳарорат 
инверсияси; шаҳарлардаги “кислород” танқислиги; шаҳардаги шовқиннинг йўл 
қўйиладиган чегаравий даражаларини ошиши; “кислотали” булутларни пайдо 

---

143 
бўлиши; атмосферани озон қатламини емирилиши; атмосфера тиниқлигини 
ўзгариши. 
2. Қуруқликни ҳолатини ўзгариши билан боғлиқ бўлган фавқулодда 
вазиятлар: қазилмалар натижасида ер юзасини чўкиши, сурилиши, қулаши; 
геопотоген зоналаридаги энергия чиқарилиши, турли нурланишлар, тупроқда 
оғир металларни ва бошқа зарарли моддаларни йўл қўйиладиган 
концентрацияларидан юқори бўлиши; тупроқни интенсив ўзгариши, катта 
ҳудудларни чўлланиши; табиий қазилмаларни тугаб бориши билан боғлиқ 
кризисли вазиятлар; атроф-муҳитни ифлосланиши билан боғлиқ кризисли 
вазиятлар. 
3. Гидросфера (сув муҳити) ҳолатини ўзгариши билан боғлиқ фавқулодда 
вазиятлар: сув заҳираларини камайиб кетиши ѐки уни ифлосланиши оқибатида 
ичимлик сувини етишмаслиги; хўжалик-маиший сув таъминотини ташкил эти 
шва технологик жараѐнлар учун зарур бўлган сув заҳираларини тугаб бориши; 
ички денгизлар зоналарини ва дунѐ океанларини зарарларниши натижасида 
хўжалик фаолиятини бузилиши. 
4. Биосфера ҳолатини ўзгариши билан боғлиқ фавқулодда вазиятлар: 
яшаш муҳитини ўзгаришига сезгир бўлган турларни (ўсимликлар, ҳайвонлар) 
йўқотилиши; катта ҳудудларда ўсимлик дунѐсини ҳалок бўлиши; тикланадиган 
ресурсларни қайта ишлаб чиқарилишга бўлган биосфера хусусиятини 
ўзгариши; ҳайвонларни оммавий ҳалок бўлиши.