Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ж. М.Қурбонов, З. Э. Мамарасулов

Биринчи тиббий ѐрдам.
Тиббий ходим етиб кулгунча ис теккан одамни 
иложи борича соф ҳавога олиб чиқиш, новашадил спирти ѐки арчилган пиѐз 
ҳидлатиш, кўкрагини уқалаш, кўрпага ўраш, атрофига иситгич қўйиш, аччиқ 
қайноқ чой ѐки қаҳва, қатиқ ичириш зарур. 
Бунинг учун ҳам ҳар бир фуқаро ишлаб чиқаришда бўлган ва фавқулодда 
ҳолатларда кенг қўлланиладиган шахсий, индивидуал аптечка (АИ-2) (41-
расм)нинг тузилиши ва ишлатилиши билан таниш бўлмоғи лозим. 
Индивидуал аптечка (АИ-2)да радиофаол заҳарловчи моддалар ва 
бактериал воситалардан шикастланишнинг шахсий муҳофазаси учун 
мўлжалланган зарур тиббий воситалар мавжуддир. У еттихонали пластмасса 
қутичадан иборат. Шу хоналарда тиббий воситалар солинган махсус пеналлар 
бор. 
№1 хона
– оғриққа қарши восита жойланган тюбик-шприц учун. 
№2 хона
– фосфор органик заҳарловчи моддаларга қарши қизил рангли 6 
та антидот (зиддизаҳар) учун. Муҳофаза мақсадида 2 та таблетка ичилади. 
Заҳарланишнинг дастлабки белгилари пайдо бўлганида эса, яна битта таблетка. 
№3 хона
– чўзинчоқ пеналда бактерияларга қарши №2 воситадан жами 15 
та талбетка бўлади. Булар радиацион нур таъсир этганидан сўнг меъда-ичак 
фаоляти бузилган пайтда ичилади, дастлаб 7 та таблетка, кейин 2 кеча-кундуз 
мобайнида ҳар куни 4 таблеткадан ичилади. 
Бактерияларга қарши №2-хонадаги восита юқумли касалликларнинг 
олдини олиш мақсадида ичилади, чунки нур таъсирига йўлиққан организмнинг 
ҳимоя хусусияти сусайиб, шундай касалликларга берилувчан бўлиб қолади. 
41-расм. Шахсий, индивидуал дори кутичаси аптечкаси (АИ-2). 

---

239 
№4 хона
– оқ қопқоқ билан беркитилган пушти рангли иккита пеналда 
радиациядан ҳимоя қилувчи №2 воситадан 12 та таблетка бўлади. Радиацион 
шикастланишдан 
сақланиш 
мақсадида 
«Радиацион 
хатар!» 
деган 
огоҳлантирувчи сигналга мувофиқ, нур таъсир қила бошлашидан 30-60 дақиқа 
олдин ѐки фуқаро муҳофазаси ходимлари алоҳида тайинланган вақтда бир йўла 
6 та таблетка ичилади. 
№5 хона
– бўялмаган иккита панелда бактерияларга қарши №2 воситадан 
жаъми 10 та таблетка бўлади. Бактериал воситаларнинг юқиш хавфи 
туғилганида ѐки касаллик юқиб, одам жароҳатланиб, куйиб қолганида 
шошилинч муҳофаза чораси сифатида шу таблеткадан 6 тасини, орадан 6 соат 
ўтгач, яна 6 тасини ичиши шарт. 
№6 хона
– оқ рангли панелда радиациядан ҳимоя қилувчи №2 воситадан 
жаъми 10 та таблетка бўлади. Радиофаол моддалардан заҳарланган жойларда 
ўтлаб юрган сигирларнинг сутидан фойдаланиладиган бўлса, 10 кун давомида 
ҳар куни бир донадан ичилади. 
№7 хона – 
оқ рангли пеналда жаъми 5 та таблетка бўлиб, улар қусишга 
қарши воситадир. Одамнинг боши лат егани, силкинганида ѐки бирламчи нур 
реакцияси таъсири натижасида пайдо бўлган, қусишнинг олдини олиш 
мақсадида шу таблеткадан бир донадан ичилади. 
Умуман олганда, мазкур шахсий дори қутичасидаги тиббий воситалар 8 
ѐшгача бўлган болаларга ва ҳар сафар катта ѐшдаги кишилар дозасининг ¼
қисми миқдорида, 8 ѐшдан 15 ѐшгача бўлган болаларга эса ½ қисми миқдорида 
берилади. Радиациядан ҳимоя қилувчи №2 воситалар бу ҳисобга кирмайди, бу 
воситалар болаларга тўлиқ дозада берилади. 
Қутича қопқоғининг ички томонида қайси хонада қандай тиббий 
воситалар борилиги кўрсатилган, шунингдек, уларни қандай ишлатиш 
зарурлиги ҳақида эслатма ҳам бўлади.