Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги хамидов мухамадхан

 
 

---

49 
Бегона ўтларга қарши кураш, чопиқ ва ўтоқ ўтказиш 
 
Суғориш сувидан самарали фойдаланишда ғўза пайкалларида бегона 
ўтлар тарқалишига йўл қўймаслик керак. Чунки, бегона ўтлар (шўра, итузум, 
қамиш, қўйпечак, саломалайкум, ажриқ ва ҳ) илдиз тизими ғўзанинг илдиз 
тизимига нисбатан тез ўсиб, ғўзага нисбатан бир неча марта кўп сувни 
ўзлаштиради. Шунинг учун бегона ўтлар тарқалган майдонларга ишлов 
беришда, культиваторга албатта пичоқ ўрнатилиши лозим. Биринчи 
культивацияни шундай ўтказиш керакки, культиватор ўсимлик атрофидаги 
бегона ўтлар устига тупроқ сепиб, ѐпиб кетсин. Ажриқ, қамиш ва бошқа кўп 
йиллик ўтлар тарқалган майдонларда майин чопиқ ўтказиш ҳам мақсадга 
мувофиқдир. Қўл кучи етарли жойларда чопиқ ишларини 2-3 марта сифатли 
ўтказиш ва август ойида 1-2 марта ўтоқ қилиш етарлидир. 
 
Ғўзани чилпиш 
 
Ғўзани ўз вақтида ва сифатли чилпиганда кўсакларнинг пишиб етилиши 
7-10 кунга тезлашади ва ҳосилдорлик 2-3 ц/га ошади. Чилпиш муддатидан 
кечиктириб ѐки сифатсиз (чуқур) ўтказилса ғўзадаги гул ва тугунчаларнинг бир 
қисми тўкилиб, ҳосил кечки бўлади ва намликдан самарали фойдаланилмайди. 
Бухоро вилояти
шароитида тупроқ унумдорлиги паст ерларда ғўзада 11-
12 та, тупроқ унумдорлиги ўртача ерларда 12-13 та, унумдорлиги юқори 
тупроқларда 13-14 та ҳосил шохи пайдо бўлганда чилпиш ўтказилгани маъқул. 
Чилпиш қўлда ўтказилса, фақат ўсув нуқтасини чилпиб олишга эришишга 
алоҳида эътибор бериш керак. Чилпиб олинган ўсимлик қисми этакларда 
олиниб, дала четига кўмилиши шарт. Бу ўз навбатида, кўсак қуртини маълум 
даражада йўқотишни таъминлайди. 
Самарқанд вилоятида
тупроқ унумдорлиги паст, механик таркиби енгил 
ерларда Бухоро-102 навида 11-12 та, Оқдарѐ-6 навида 12-13 та, Омад навида 11-
12 та, тупроқ унумдорлиги ўртача, механик таркиби ўрта ерларда Бухоро-102 ва 
Омад навларида 12-13 та, Оқдарѐ-6 навида 13-14 та, тупроқ унумдорлиги 
юқори, механик таркиби оғир ерларда Бухоро-102 ва Омад навларида 13-14 та, 

---

50 
Оқдарѐ-6 навида 14-15 та ҳосил шохи пайдо бўлганда, чилпиш ўтказилиши 
тавсия қилинади.