Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «электр техникаси, электр механикаси ва электр технологияси»

Чўлғамнинг ўтказгичидаги эюк

Синусоидал магнит майдон v=2f тезликда айланиб ўрамнинг хар бир ўтказгичларида эюк ни индукциялайди.

e_y=E_mysinwt (2.1)
Бу э.ю.к. нинг амплитудаси
E_my=B_ l_ V=2f B_l_ (2.2)
Ва унинг таъсир этаётган қиймати
E_y= =2 fB_ l_  (2.3)
Бу ерда l_- машинанинг магнит ўзагининг узунлиги, В_б-В_m1-ҳаво бўшлиғидаги магнит майдоннинг биринчи гармоникасини амплитудаси.
Кўпинча синхрон ва асинхрон машиналарда э.ю.к. нинг шаклини яхшилаш учун пазларни айланаётган магнит майдонга нисбатан керакли бурчакга оғдириб тайёрланади.
Масалан: Синхрон машиналарда статорнинг пазлари роторда ўрнатилган қутб ўзакларига нисбатан маълум бурчакга оғдирилади ёки аксинча. Бундай ўтказгичнинг иккала учидаги э.ю.к. лар E фаза бўйича
(2.4)
бурчакга бурилган бўлади, бу ерда оғмалик кенглиги.
Оғдирилган пазда жойлашган ўтказгичдаги э.ю.к. ни ҳисоблаш учун ўтказгичнинг хар бир элментар бўлагидаги э.ю.к. E лар геометрик ва арифметик қўшилади. Элементар э.ю.к. ларнинг арифметик йиғиндиси кўпбурчакни ташкил этса, геометрик йиғиндилари эса доиранинг ёйига яқинлашган кўпбурчакнинг хордасига тенг.
Кўп бурчакнинг хордасини ёйга нисбати
(2.5)
Пазнинг оғмалик коэффициенти деб ўтказгичдаги э.ю.к. Е_унинг камайишига аталади. Бу коэффициент ўтказгичнинг бўлакларида индукцияланган э.ю.к. ларнинг геометрик йиғиндисини уларнинг арифметик йиғиндисига нисбатига тенг.


Чўлғамнинг ўрамидаги ва ғалтагидаги э.ю.к.

Чўлғамнинг ўрамларидаги э.ю.к.нинг шаклини яхшилаш учун ўрамнинг қадами қутб бўлинмасига нисбатан бироз қисқартирилади, у холда, ўрамнинг нисбий қадами бирдан кичик бўлади.

Бу ерда у- чўлғамнинг қадами, τ- қутб бўлинмаси.
Ўрамнинг иккала актив томонларидаги э.ю.к. Е`<sub>у</sub> ва Е``<sub>у</sub> лар ўзаро тенг бўлиб, фаза бўйича βπ бурчакга бурилган бўлади, чунки ўрамнинг актив томонлари магнит майдонда бир бирига нисбатан худди шундай бурчакга бурилган.
Чўлғамнинг ўрамида индукцияланган эюк ўтказгичларда индукцияланган эюк ларнинг геометрик фарқига тенг
E<sub>yp</sub>=E` _у - E``_у (2.6)
ёки юқоридаги ифодага асосан
E_yp=2E_ysin (2.7)
Бу ифодадаги
K_қ=sin (2.8)
Чўлғамнинг қисқартириш коэффициенти дейилади. Бу коэффициент қисқартирилган қадамли ўрамдаги э.ю.к. нинг камайишини кўрсатади.
Ғалтакдаги э.ю.к.ни аниқлашда ўрамлар сонини ҳисобга олиш керак.
E_{ғ қ}=w_к E_yp (2.9)
Юқоридаги ифодаларга асосан
E_ғ =2 fw_ғ к_оғK_қ В_l_ (2.10)
Битта қутб ўзагидаги магнит оқим
Ф= В_уртl_= В_l_ (2.11)
У холда ғалтакдаги э.ю.к.
E_ғ =π fw_ғ к_оK_қ Ф_ (2.12)