Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона политехника институти «энергетика»

3.1- расм. Кетма-кет ыщзьатишли электр
двигатели характеристикалари
эгри шаклли (27.1 расмдаги параллел (мустақил) қўзғатишли электр двигателнинг характеристикаси билан таққосланг); 2) характеристика ордината ўқини кесиб ўтмайди, чунки I_a = 0 ёки М = 0 тенг бўлганда айланма тезлиги n =  , яoни кетма-кет қўзғатишли электр двигател кичик юклама билан, қолаверса салт режимида ишламайди.
Кетма-кет қўзғатишли двигател оддий схема бўйича йиьилганда генератор тўхтатиш режимида ишламайди. Тескари уланишли тўхтатиш режимида якор занжиридаги қўшимча қаршилик r_куш қиймати хисобига якор занжири қаршилиги R =  r + r_куш шундай қийматига етиши керакки натижада характеристика абсцисса ўқини (юклама токи I_a  (1,5  2,0) I_ном га тенг бўлганда) кесиб ўтиши керак (3.1 расм, 2 график).
Кетма-кет қўзғатишли электр двигателнинг тезлик ва механик характеристикаларини хисоблаш ва қуриш учун қўл-лаш мумкин бўлган тенгламаларни йўқлиги сабабли бундай характеристикаларни қуриш мақсадида электр двигателлар сериялари каталогида бериладиган табиий характеристика-лардан n = f (I_a) ва n = f (M) r_куш = 0 фойдаланиш лозим.
Агар табиий характеристикаси бўйича берилган юклама токи I_а учун айланма тезлиги n_т бўлса, якор занжирига қў-шимча қаршилик r_куш киритилганда, яoни сунoий харак-теристикада юклама токи ўзгармаган холат учун двигателнинг тезлиги қуйидагича аниқланади:
n=n_т (3.9)
Шундай қилиб, сунoий характеристикасини қуриш кетма-кетлиги қуйидаги тартибда олиб борилиши зарур: юклама токлар қийматлари мажмуасини қабул килиб (I₁, I₂, I­₃ ва хоказо) табиий характеристикаси бўйича (3.1- расм биринчи эгри чизиьи) айланиш тезлиги қийматлари аниқ-ланади (n_T1; n_T2; n_T3: ва хоказо); кейин (3.9) тенгламаси бўйича айланма тезликлари аниқланади (3.2 расм, 2 график).
Натижада нуқталар мажмуаси хосил бўлиб, уларни бириктириш йўли билан электр двигателни сунoий харак-теристикасини қуриш мумкин.
Якор чўлғами r_а қўшимча қутблар r_қ.қ электр қарши-ликлари каталогда берилади. Ушбу қийматларнинг йиьиндиси занжир қаршилигини аниқлайди (Ом):
r = r_a + r_ққ + r_қч (3.10)
(3.1) тенгламасига кўра электр двигателни тезлигини ростлаш учун кучланишни U, магнит оқимини Ф ёки якор занжирини қаршилигини R = r + r_куш, яoни қўшимча қаршиликни ўзгартириш йўли билан амалга оширса бўлади. Маълум n айланма тезлигини таoминлашда белгиланган юк-лама токи I_а ва номинал кучланишда U_ном қўшимча қаршлигини аниқлаш учун қуйидаги ифодадан фойдаланиш мумкин (айл/мин)
r_куш = (1- ) ( ) (3.11)
бунда n_т - электр двигателни айланма тезлиги (r_куш=0) (кучланиши номинал).