Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети

Транспортир слесарлик оқув устахонасида тенека ва листлардан андазалар (масалан, дурадгорликда тирноқ чиқариш ва қулоқ очишда, зубила ва крейстмейселларнинг турли бурчакларда чархланганлигини текширишда ишлатиладиган ва ҳ.к.) тайёрлашда ҳар хил бурчакларни режалашда, лаборатория, амалий машғулотларда чизмалар чизишда оддий транспўртердан фойдаланилади.

Транспотер

3. 
   Режалаш асбоблари билан ишлаш технологияси.
   

Режалар деб тайёрланадиган буюмнинг керакли ўлчамлардаги шаклларини ёғоч материалларига чизишни айтилади. Режалаш учун юқорида айтилган ўлчаш асбоблари билан бирга хаткаш, қалам, ҳар турли режалаш андозаларидан фойдаланилади.

Хаткаш ёғочнинг белгиланган қиррасига таянган холда унга параллел чизиқлар чизиш учун ишлатиладиган мослама у кунда унинг тешикларига ўрнатиладиган рейкалар ўзига урнатиладиган бир ёки бир неча мих ёки қаламлардан иборат бўлади.
Хаткаш ёрдамида бир вақтда бир неча параллел чизиқлар чизиш мумкин.
Паргар (сиркул) турли айланалар, айлана ёйлари чизиш ҳам да узунликларни ўлчаш учун ишлатилади. У металл, ёғоч ёки пластмассадан тайёрланган, умумий ўққа ўрнатиладиган иккита оёқдан иборат. Чизувчи паргар оёқларидан биринчи учига игна иккинчисининг учига қалам ўрнатилади. Ўлчагич паргарнинг иккала оёғи учига игна ўрнатилади.
Ўлчаш ва режалаш ишларида қора ёки бошқа рангдаги юмшоқ қаламлардан фойдаланилади.
Режалаш тайёр буюмининг ўзи, унинг техник расми, эскизи ёки чизмасига қараб бажарилиши мумкин.
Тайёр буюмнинг ўзига қараб режалашда шу буюмнинг ҳар бир детали қандай шаклда ва ўлчамларда эканлигини аниқланади, сўнг шу ўлчамдаги ўлчамларни ёғоч материалга тегишли режалаш асбоблари ёрдамида кўчириб чизилади.
Бунда айрим деталнинг ўзидан андоза сифатида фойдаланиб чизиш ҳам мумкин.
Буюмнинг техник расми, эскизи ёки чизмаси асосида уларда кўрсатиладиган ўлчамларга мувофиқ равишда тегишли деталларнинг шакллари ёғоч материалига чизилади. Режалаш андозалари картон, қоғоз, фанер, метал, пластмасса, ёғоч кабилардан зарур шаклларда тайёрланади. Улар турли бурчаклар, айланалар, айлана ёйлари, кўпбурчаклар, эгри чизиқли шакллар андозаларидан иборат бўлади. Улар керакли шаклини ишлатилаётган ёғоч материал устига қўйиб чизиб олиш ёки бошқа ишлар бажариш учун қўлланилади. Шу мақсадда баъзан тайёр буюм наъмунасидан ҳам фойдаланиш мумкин.
Хатчўпли хаткашларни ишга созлашда пона бўшатилиб, чўплар кундадан керакли ўлчамда чиқарилади. Унинг аниқ ўлчамда чиқарилишини таъминлаш учун масштабли линейка ёрдамида кундадан чўпнинг чизғич-михгача бўлган оралиқ ўлчанади. Чизғичлар ўлчамга созлангандан сўнг чўплар кундага пона ёрдамида қотирилиб, ўлчамлар қайта текширилади.
Бир чўпли ва икки чўпли хаткашлардан фойдаланиб режалашда эни 7—8 см атрофида бўлган тахталарга режа чизилади. Ундан энлик тахталар масштабли линейка ёрдамида режаланади.
Хаткаш ёрдамида режалашни тўғри ташкил этиш учун чизғич-михнинг чўпдан оз-кўп чиқишига мос равишда хаткашни суриш йўналишига қараб кундани шу йўналиш бўйича маълум бурчакка буриб тутилади. Кунда ёғочга тик тутиб сурилса, чизғич-мих ёғочга қадалиб, уни суриш қийинлашади, режа тўғри чиқмайди.