Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро муаҳндислик-технология институти

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
Синтез-газни ишлаб чикаришнинг асосий саноат технологиясига- 
метанни буғли конверсияси (МБК), метанни автотермик риформинг 
(кислородли ѐки ҳаволи конверсияси), метан крекинги, метанни қисман 
оксидлантириш ва бу жараѐннинг аралашмаси киради. 
Метанни буғли конверсия қилиш жараѐнида буғ табиий газ билан 
юқори ҳароратда ва жуда паст босимда таркибига никел катализаторини 
қўллаш орқали реакциялантирилади. Эндотермик реакция жараѐнида 
реакцияланиш олиб бориладиган ҳажмга иссиқликни кириб келиши 
ташкиллаштирилади. Бунинг учун иссиқликка чидамли диаметри 80-120 
мм.ли қувур олинади ва конвектив-радиациали қиздиргичлар ѐрдамида 
қиздирилади. Автотермик риформинг реакциясида каталитик сиғимга буғли 
аралашма, табиий газ ва кислороднинг пропорциясида метаннинг бир қисми 
кислородда ѐнади, бошқа қисми эса углерод оксиди ва водородни ҳосил 
қилади, сув буғлари билан реакцияланади. Табиий газнинг бир қисми ѐниб 
конверсия реакцияси учун юқори ҳароратни таъминлайди. 
Метанни крекинглаш жараѐнида табиий газ 1000
0
С дан юқори 
ҳароратда қиздирилади, метан молекулалари водород ва углеродда ѐнади. 
Метан хом ашѐ сифатида истеъмол қилинганда ҳисобий нисбатли 
жараѐнда водороднинг чиқиши 2 марта кам бўлади, лекин метан юқори 
даражада ѐқилганда кам харажат билан водородни сўнгги маҳсулот сифатида 
чиқишии таъминлайди. 
Метанни кислород ѐки ҳаво билан қисман оксидланиш (РОХ- 
технологияси) жараѐни катта тезликда олиб борилади. Реакция керамик 
қопламали оловга чидамли реакторда 1200-1500
0
С ишчи ҳароратда ва 3-4 
МПа паст босим остида содир бўлади. Энг сўнгги синтез-газнинг таркиби ва 
жараѐнни яхшилаш учун газнинг таркиби буғ ѐки углерод икки оксиди билан 
тўғриланади.

---

СИНТЕТИК ЁҚИЛҒИЛАР ОЛИШ ЖАРАЁНИНИНГ ИЛМИЙ АСОСЛАРИ 
Шахтали реакторларда катализатор билан аралаштирилган таркибда 
ишланганда (метан-кислород-углерод икки оксиди-сув буғи) жараѐн паст 
ҳароратда 1000
0
С гача ва 2-3 МПа босим қийматида олиб борилади.