189
Turbodetanderli agregatlarning texnik tavsiflari
6.6-jadval
Agregat
Ishla
b c
hiqar
uv
cha
nli
k
Kirishda
gi bos
im
, MP
a
Tur
binada
ga
zning
ke
nga
yish
da
ra
jasi
Kompr
essorda
ga
zning
siqi
li
sh
da
ra
jasi
Tur
binada
gi
bosi
m fa
rqi,
0
S
R
otorning
aylanish
cha
stot
asi,
ayl/
da
q
Mot
or
esurs, soa
t
B
lok m
assasi, kg
BTDA-5-100-XL1
transport tizimida gazni
sovituvchi
tur-bodetanderli
blok
(TU 51-861—79)
5,0*
10,0
1,3
1,10
16
9700
2500
16000
Xuddi
shunday,
DA-5-100-1
-X
L1
tayyorlash
tizimida
gazni sovitish uchun
(TU 51-861—79)
5,0*
10,0
1,3
1,10
16
9700
2500
16000
Xuddi
shunday,
BTDA-100-1ZUXL
10,0* 9,0
1,53
1,25
24
9700
3000
16000
TKO 25/64 tayyorlash
tizimida gazni sovitish
uchun
turbodetander-kompress
or
25**
6,4
1,143-1,3
54
1,065-
1,153
16
6500-70
00
4000
12250
Xuddi shunday, TKO
75/42
qayta
ishlash
tizimida
75**
4,2
1,8
1,18
28
9000-11
000
4000
12250
Xuddi
shunday,
ADK-100-70 tayyorlash
va qayta ishlash tizimida
100*
*
7,0
1,8
1,17
21
9000-11
000
4000
12250
* mln.nm
3
/kun.
** m
3
/daq.
190
Эжекторларни қўллаш кўлами анча кенг. Масалан, газ қазиб
чиқаришда юқори босимдаги газ уюмлари газини паст босимдаги газ
уюмларига эжекторлаш учун қўлланилади.
Совутиш машиналари паст ҳароратли табиий газни ажратиш
схемасида дроссел ўрнига буғлатиш қурилмасига қўшилади.
6.3. Табиий газ ва конденсатга ишлов бериш ва уларни қайта
ишлаш усуллари
Саноатнинг ривожланиш босқичларида газ энг қулай бўлган
ѐқилғи
сифатида эмас балки, тежамкор ва арзон ѐқилғи сифатида
қаралмоқда.
Газ, газконденсат ва олтингугурт газконденсат нефть
конларининг маҳсулотлари кўпгина тармоқларнинг хомашѐ мажмуаси
ҳисобланади.
Мураккаб таркибга эга бўлган қудуқнинг маҳсулотидан қайта
ишлаш асосида қуйидагилар олинади:
-метан-ѐқилғи гази, металлургия саноатининг технологик
хомашѐси ва саноатда қурилиш материаллари;
этан-этилен ишлаб чиқариш учун хомашѐ;
-пропан-органик синтез учун хомашѐ, хладагент, ѐқилғи;
-бутан-органик синтез учун хомашѐ, мотор ѐқилғиси учун юқори
октанли қўшма, ѐқилғи;
-суюлтирилган газ (пропан ва бутаннинг аралашмаси)- кимѐвий
қайта ишлаш учун хомашѐ, ѐқилғи;
-пентан- мотор ѐқилғиси учун юқори октанли қўшма;
-барқарор конденсат-нефтнинг энг юқори самарали анологи;
-олтингугурт-олтингугурт кислотаси ишлаб чиқариш учун
хомашѐ;
-олтингугурт органика-эритгич, одорантлар ва б.қ.;
-гелий-стратигик хомашѐ, аналитик кимѐда кенг қўлланилади,
космонавтикада қўлланилади ва б.қ.
Сотиш ва истеъмолчининг талабларига боғлиқ ҳолда ҳар хил
аралашмаларни
компонентлари олинади, шу жумладан енгил
углеводородларнинг кенг фракциясини, нобарқарор бензин,
гелий-олтингугурт ва б.қ.
Бу маҳсулотларни ва ярим маҳсулотларнинг ҳаммаси қудуқ
маҳсулотларини кон заводларида қайта ишлаш асосида олинади.
Конда
қайта
ишлаш
асосида
маълум
бўлган
нефткимѐ
191
технологиясидаги массали алмаштириш ва иссиқлик алмашиниш
жараѐнлари ѐтади, конни ишлатиш хусусиятидан келиб чиққан ҳолда
кондаги газни қайта ишлаш заводида ишлар спесифик шароитлар олиб
борилади. Унга конни ишлатишни даврига боғлиқ ҳолда қайта
ишланадиган хомашѐ ҳажмини ўзгартириш
мансубдир; қайта
ишлашга кириб келадиган хомашѐнинг таркиби; конни ишлатиш
жараѐнида тўпланадиган хомашѐ билан бирга кириб келадиган
зарраларнинг миқдори ва таркиби.
Қудуқ маҳсулотларининг бундай хусусияти маҳсулотларни қайта
ишлашда кондаги заводларни лойиҳалаштиришга юқори талабларни
қўяди.
Улар
кучайтирилган
эгилувчанлик,
маневрлик
ва
ишончлиликка эга бўлиши зарур.
Конда қайта ишлаш заводларида газсимон ва суюқ хомашѐли
конларни ишлатиш тизимининг табиий элементлари бўлиши керак. Бу
тизимнинг мақсадли масалаларига-атроф муҳит ва
ер ости
бойликларини сақлаш меѐрларига риоя қилган ҳолда ва мумкин
бўлган минимал харажат билан қатлам аралашмаларини ҳамма
компонентлари максимал кўрсатгичда қазиб олиш ва уларни товар
кондициясига етказиш ҳисобланади.
Юқори
таркибли
нафтенли
углеводородларни
газ
конденсатларни қайта ишлашда ароматик углеводородларни олиш
учун платформинг жараѐнларни ва
уларни концентратларини
ажратиш амалга ошириш мумкин. Улардан бир варианти 13.4-расм,
а-да келтирилган. Таркибида нафтенли углеводородлар кам бўлган газ
конденсатлардан пиролиз учун хомашѐ сифатида фойдаланиш
мақсадга мувофиқ (6.4-расм).
Нефтдан ва конденсатдан бензинни тўғри ҳайдаш орқали бир хил
фракссияни пиролизида С
2
- С
4
умумий олефинларни чиқиши амалда
бир хилдир. Ҳар қандай тенг шароитларда газ конденсатни
пиролизига сувнинг сарфи 10 % (масса бўйича) бўлиб, нефтнинг
пиролизига нисбатан кичикдир. Бундан кўриниб
турибдики,
газконденсатни ѐки унинг фракциялари гуруҳли кимѐвий таркибли ҳар
қандай вариантдаги газ конденсатни қайта ишлашнинг схемасида энг
ноѐб хомашѐ маҳсулотларни максимал чиқариб олиш мақсадида
ўзгартирилади.
_
