Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши Давлат университети

 

4С

6

Н

12

O

6

 = 3СН

3 

СН

2

СOOН + 2СН

3

СOOН + 8СO

2

 + 8Н

2

 

Geksoza        

moy kislota            sirka kislota  

 

Moy kislotali bijg‘ituvchi bakteriyalar 

---

 

 

 

Moy kislota bakteriyalari orasida mezofill va termofillari bor. Moy kislotali bijg’ish tufayli 

ba‘zan tuzlangan oziq mahsulotlariga Yoqimsiz hid paydo bo’ladi. 

Sanoatda  moy  kislota  toza  bakteriya  kulturasini  ishlatib  olinadi.  Hosil  bo’lgan  moy 

kislotasi ajratib olinib, kimyoviy usulda tozalanadi. 

Pektin  moddalariniig  bijg’ishi.  Tabiatda  bu  tip  bijg’ish  ham  keng  tarqalgan  .  Pektin 

o’simlik  tukimalarida  ko’p  miqdorda  uchrab,  hujayralarni  bir  -  biriga  biriktirish  vazifasini 

bajaradi.  Pektin  murakkab  birikma,  suvda  erimaydi,  kislotali  muhitda  kislota  va  utlevodlarga 

parchalanadi.  Pektin  kislotasini  ba‘zi  bakteriyalar,  mog’or  zamburug’lar,  aktinomitsetlar  va 

boshqa  mikroorganizmlarda  uchraydigan  pektinaza,  propektinaza  va  pektaza  fermentlari 

parchalaydi. 

Pektinli  bijg’ish  jarayoniga  asoslanib,  tolali  o’simliklardan  tola  ajratib  olinadi.  Bunda 

"shudringli"  usul  va  "suvda  ivitish"  usullari  qullaniladi.  Suvda  ivitilganda  zig’ir,  kanop  va 

boshqa tolali o’simlik poyalari betonlangan hovuzlarda 25°S da ko’p  miqdordagi suvga botirib 

quyiladi.  Dastlab ko’p  miqdorda kupik  hosil  bo’ladi,  keyin  pektinli bijg’ish boshlanadi  va tola 

oson  ajraladi.  Jarayon  anaerob  sharoitda  yashaydigan  spora  hosil  qiluvchi  Cl.  pectinovorum 

bakteriyasi ishtirokida kechadi. 

Shudringli  usulda  ivitish  uchun  tolali  o’simliklar  kuzda  yerga  bir  tekis  qo’shiladi  bijg’ish 

esa  aerob  usulda,  zamburug’lar  ishtiroki  bilan  boradi.  Pektinli  bijg’ishda  ishtirok  etadigan 

bakteriyalar  1895  yili  S.N. Vinogradskiy  laboratoriyasida  Fribes  tomonidan  ochilgan  va  CI. 

felsineum  deb  nomlangan.  Keyinchalik  Beyerink  uni  granulobacter  pectinovorum  deb  atagan. 

Chunki u granulezaga xos sifat reaktsiyasi bergan. Hozir esa  u Clostriduum avlodiga kiritilgan. 

Quyidagi mikroorganizmlar pektinni yaxshi parchalaydi. 

Pektinni aerob moddalarni parchalovchi: Vas. macerans, Vas. polymyxa. 

Anaerob sharoitda parchalovchilar: Cl. pectinovorum, Cl. felsineum, Cl. aurantibutyricuph, 

Cl. flovum. 

Bular  bilan  bir  qatorda  zamburug’lar,  fitopatogen  mikroorganizmlar  ham  bijg’ish 

jarayonida qatnashadi. 

Pektin  moddalarini  parchalovchi  mikroorganizmlar  3  guruh  ekzofermenlar  sintezlaydi  va 

ular quyidagicha ishlaydi:  

1) prtekinaza fermenti protopektinni eruvchan pektinga: 

2) pekrinesteraza pektinni pektin kislotaga va metanagolga: 

3)  pektinaza  poligalakturonidaza  esa  pektin  kislotani  (pektinni)  d  —  galakturonkislotaga 

aylantiradi. 

Rossiya fanlar Akademiyasini "Qishloq xo’jalik mikrobiologiya ilmiy — tadqiqot instituti" 

Cl.  Felsineum  ni  sporalaridan  tayyorlangan  pektolitin  preparatini  pektinli  bijg’ishda  qo’llashni 

tavsiya etdi. Pektolitinni qo’shilishi bijg’ish jarayonini 27% oshiradi.