Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

Тўпланган қумларни ер юзига чиқариш. 
Насос-компрессор қувурларига қумларнинг чўкишини ва чуқурлик насос 
ишига заррали таъсирини огоҳлантириш ва уларни ер юзига чиқариш учун 
қўйидаги механизмлар қўлланилади: 
а) Чуқурлик насослар (плунжер билан); 
б) хвостовиклар; 
в) скребка-завихрителлар; 
г) бўш штангалар; 
д) насосли қудуқнинг қувур ташқи бўшлиғига суюқлик қуйиш. 
а) Плунжерли чуқурлик насосдан ёки плунжерларда маҳсус ҳалқаси ёки 
винтли ариқчаси бўлган насослардан фойдаланишда қўйидагилар ҳисобга 
олинади. Масалан, қудуқни ишлатиш жараёнида ажралган қумларнинг 
қувурлардаги суюқликлар билан кўтарилиш тезлиги ҳаракатсиз суюқликлар 
эркин чўкадиган қумнинг тезлигига нисбатан 2 марта юқори бўлиши керак. 
б) Хвостовик – бу диаметри 48 мм бўлган қувурдан иборат. У насос 
оҳирига уланади ва у мустаҳкамловчи қувурлар бирикмаси фильтригача 
узатилади. Бунинг натижасида қудуқ тубида қумнинг чўкиши бартараф 
қилинади. 

---

в) Скребка-завихрителлар насос штангаси бирикмасига 2-3 қувурлар 
бирикмасидан кейин ўрнатилади. Одатда, улар чуқурлик насоси плунжери 
устидаги биринчи штангага ўрнатилади. Кейин суюқликда уюрма ҳаракат 
ташкил қилинганда қувур деворида унинг тезлиги ошади. Натижада скребка 
насос устида қумнинг чўкишига қаршилик кўрсатади. Қудуқлар тўхтатилганда 
чиқувчи қумлар скребка торчаларига тўпланади. Натижада плунжер устида 
станка-качалкани ишга туширганда плунжернинг поналаниши содир бўлмайди. 
г) Қум кўп ажраладиган қудуқларда плунжернинг поналанишини ва 
қумнинг ер юзига чиқишини огоҳлантириш учун диаметри 33, 42, 48, 60 мм 
бўлган насос-компрессор қувурлари – яъни бўш (қувурли) штанга қўлланилади. 
Насосдан суюқлик бўш штангага узатилади. Бу билан плунжернинг 
поналанишига чек қўйилади. Насос қурилмасини абвязка қилишда махсус 
арматурадан фойдаланилади.