Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик иқтисодиёт

16.2-расм. Плашкали превентор ППГ. 
а- ёнидан кўриниши; б- устидан кўриниши; 
1-корпус; 2-кўтарма қопқоқ; 3-резинали қистирма; 4-винтлар; 5-поршен; 
6-гидравлик цилиндр; 7-шток; 8-паропровод; 9-коллектор; 10-қувур провод;
11-плашка корпуси; 12-алмашинувчи вклажиш; 13-резинали зичлаш. 
Универсал превенторлар – нефтъ ва газ қудуқларини бурғилашда қудуқ 
оғзини герметиклаштиришга отилиб чиқишга қарши аслаҳалар мўлжалланган. 
(16.3-расм). 
Ундан ташқари айланувчи превенторлар (ПВ) ҳам мавжуд (16.4-расм). 
16.3-расм. Универсал превентор. 

---

1-қопқоқ; 2-зичлагич копқоқ; 3-зичлагич; 5,7,9-манжетлар; 6-плунжер;
8-втулка. 
16.4-расм. Айланувчи превентор ПВ. 
Қудуқ оғзи аслаҳаларини ўрнатиш ва ишлатиш. 
Маҳсулдор қатламлар очилиб, ундан нефтъ ва газ келиши кутилганда
қудуқ оғзига превентор ўрнатилади; нефтъ ва газ қатламларининг босими 
юқори бўлмаган ҳолларда кондуктор ва оралиқ қувурлар устига битта 
плашкалик ва битта универсал превенторлар ўрнатилади; жуда юқори босимли 
нефтъ-газ ва сув очилиши мумкин бўлган қудуқларга тушурилган оралиқ 
қувурларга икки плашкали ва битта универсал превенторлар ўрнатилади; 
превенторлар ва унга қўшиб маҳкамлаган жиҳозларни қудуқга қўйишдан олдин 
сув билан унинг ишлаши учун белгиланган босимда текширилади; превентор ва 
жиҳозларнинг ишлаш учун белгиланган босими қудуқга туширилган 
қувурларнинг босимидан кам бўлмаслиги тайинланади; қудуқ оғзига 
превенторлар билан бирга ўрнатилган задвижкалар ва қувурларнинг ички 
диаметри превентор тагидаги креставинанинг ён тешиги диаметридан кам 
бўлмаслиги таминланади; тўсатдан қатламдан келган нефтъ, газ ва сувларни 
чиқариб ташлаш учун ўрнатилган қувурлар узунлиги 100 метрдан кам 
бўлмаслиги керак; улар маҳсус устунчаларга боғловчилар билан маҳкамлади. 
Боғловчилар қалинлиги 18 мм бўлган металлдан ясалади. Устунчалар оралиғи 
8-12 м бўлади; газ чиқиндиси учун қурилган қувурларнинг ички диаметридан 
крестовина ён тешиги диаметридан кичик бўлмаслиги керак; дроссел ва 
қудуқга суюқлик юбориш бўғинлари унинг оғзидан 20 м, бурғилаш дастгоҳи 
ўрнатилган сўрилардан 3 м узоқликда бўлади; дроссел бўғинига қудуқдан 
келадиган эритмани тозалаш учун катта диаметрли қувур устун ўрнатилади. У 
қудуқдан 15 м узоқда бўлиб, ундан тозаланиб чиқаётган эритмани тузатиш учун 

---

қувур ўрнатилади; дроссел ва қудуқга суюқлик юборадиган бўғинларга яроқли 
манометр ва унинг остига жўмрак, ифлосланишдан сақловчи асбоб ўрнатилди; 
превентлар ва манифольдга ўрнатилган бўғинлар аввал сув билан, кейин ҳаво 
билан босим бериб текширилади, бериладиган босим мустаҳкамловчи қувурлар 
учун белгиланган босимга тенг бўлиши керак; превенторларни очиб-ёпиш 
маҳсус асбоблар ёрдамида бажарилади; превенторларнинг плашкалари 
ишлатилаётган бурғалаш қувурларнинг диаметрига мос бўлиши керак; 
универсал превентор орқали қувурларни кўтариб-тушириш маъсул ходимлар 
назоратида амалга оширилади; амалда қудуқ оғзидаги босим 60 кг/см дан 
ошмаслиги керак; бурғиланаётган қудуқ оғзида 500 кг/см дан ортиқ босим ёки 
газ дебити 5 млн м
3
/сут ёки нефтъ дебити 5000 т/сут га кўтарилса, унга 
плашкали ва универсал превенторлардан ташқари қувурни кесиб, қудуқ оғзини 
беркитадиган превентор ўрнатилади; превенторларни маҳсулдор қатламлар 
очилгунча ҳафтада бир марта очиб-ёпиб текширилади, юқори босимли 
қатламлар очилганда превенторлар мутахассислар томонидан ҳар куни 
текширилади; эни 3х3 м ва чуқурлиги 1,8 м бўлган мустаҳкам деворли шахта 
қурилади; агар превентор ва унинг монифольд жиҳозлари металл таркибини 
ўзгартирувчи моддалар (CO
2
, H
2
S) таъсирида қолган бўлса, уларни бошқа 
қудуқга ўрнатишдан олдин маҳсус асбоб билан текширилади.