Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

Солиқ солишнинг етарлилик тамойили.
Солиқ солишнинг етарлилик 
тамойилига мувофиқ солиқ солиш даражаси шундай бўлиши лозимки, у давлат 
интилаётган халқ хўжалиги самарадорлигига эришишни кафолатлай олсин. Солиққа 
тортиш тизими иқтисодиёт, ижтимоий ҳимоя, мудофаа қобилияти ва бошқа соҳалардаги 
давлат сиёсатини амалга ошириш учун зарур бўлган молия ресурслари тўпланишини 
таъминлаши лозим. Шуни ҳам таъкидлаб ўтиш лозимки, солиқ ставкалари солиқ юки 
кўрсаткичи ҳисобланмайди, чунки солиқ тўловчи солиқ тўлар экан, давлат томонидан 
бепул хизматлардан баҳраманд бўлгани ҳолда айни чоғда ўзининг баъзи харажатларини 
қисқартиради. Умуман олганда, етарлилик тамойили солиқ сиёсатини белгилаётганда уни 
давлатнинг қабул қилинган ижтимоий-иқтисодий сиёсати билан қатъий равишда 
уйғунлаштиришни тақозо этади. 
-
Солиқ солишнинг тадбиркорлик ва инвестицияларни рағбатлантириш 
тамойили. 
Солиқ тизими хўжалик юритувчи субъектларнинг ишлаб чиқаришини 
ривожлантириш, ускуналар ва замонавий технологиялар сотиб олиш учун маблағ 
йўналтириш, яъни капитал жамғариш ва шу йўл билан технологияларни 
такомиллаштириш, рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқаришни рағбатлантириши 
лозим. 
Солиқ солишнинг иқтисодий омилларга таъсири икки хил кўринишда 
бўлади, яъни қиёсий оқибат ва даромад оқибати шаклида ифодаланади. Қиёсий 
оқибат меҳнат натижалари, жамғариш, инвестициялаш, янги ғояларни жорий этиш 
1
J o' r ac v A., T os hm atov Sh„ Abduraxmonov O. So liq lar va s oliqqa t ortis h. O' quv qo' llanm a.
T* . . I I 
^ VI 
-T'lAA 1 ^ 1 —f 1 .1 

---

2 
Вахабов А.В. ва бошқ. Хорижий инвестициялар.-Т.: Молия, 2010 йил.87-88 б. 
74 
ва ишлаб чиқариш фаолиятининг бошқа хил кўринишлари билан шуғулланиш учун 
нисбатан камроқ даражада рағбатлантиришда намоён бўлади. Айниқса, прогрессив 
(ошиб борувчи) солиқ солишда бундай оқибатнинг рағбатлантиришга зид таъсири 
яққол ифодаланади. 
Солиқларнинг таъсири инвестициялар таркибида ҳам яққол сезилади. Турли 
кўринишдаги активлар учун жорий этилган ҳар хил солиқ тартиблари инвестиция 
имкониятлари ва сармоядорларнинг портфели таркибида сезилиб қолади. Солиқ 
тизимидаги камчилик ва нуқсонлар иқтисодий ўсиш суръатларининг пасайиб 
кетишига олиб кcлиши мумкин, бу хол пировард натижада давлат бюджети 
даромадларининг ўзгаришига ҳам таъсир этмай қолмайди.