Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

 
Rasm 1.3 Skvajinalarni maydonchali (uyali) joylashtirish tizimi. 
a-geksogonal uyali; b-uchburchak uyali; 1-eritmani chiqarib oladigan skvajina; 
2-eritma yuboriladigan skvajinalar; 3-ruda yotqizig‘ini chegaralari (kontur). 
Skvajinalarni chiziqli tizimda eritmani chiqarib olishga va yer ostiga 
yo‘naltirishga xizmat qiluvchi ketma-ket almashinuvchi qatorlarga joylashtiriladi.
Kombinatsiyalashtirilgan tizimlarga maydonchali (uyali) va chiziqli tizimlarning 
elementlari kiritilgan bo‘lib, unda filtrlanishga qarshi gorizontal va tik to‘siq 
pardadan foydalanib eritadigan eritmalarni tik va gorizontal yo‘nalishda oqib 
ketishini cheklashda foydalaniladi. 
Ishchi eritmani yo‘qotilishini kamaytirish uchun ruda tanasidan ba'zi bir 
masofada yuqoriga va tagiga yer osti suvini oqish yo‘nalishi bo‘yicha ikki qator 
skvajinalar burg‘ilanadi.

---

 
Rasm 1.4 To‘siq parda hosil qilib kondagi uranni eritib olish sxemasi.
 
Sirtqi qatordagi skvajinalar (№ 1-№ 5) mexanik to‘siq hosil qilish uchun xizmat 
qiladi. Buning uchun bu qatordagi skvajinalarga qotuvchi materiallar yo‘naltiradi 
(sement, sintetik smola va boshqalar). Ichkari qatordagi skvajinalar qatoriga (№ 2-№ 
4) qotuvchi moddalar yuboriladi. Ular bir-biri bilan birga o‘zaro ta'sir etish natijasida 
qatlamdagi suv oqimiga qarshi kimyoviy to‘siq hosil qiladi. Shunga o‘xshash to‘siqni 
ruda yotqizig‘ini ham ostki ham ustki qismida yaratiladi.
Qatlamni eritib olishda gidroajratishni amaliy tajriba natijalariga ko‘ra sun'iy 
ajratilgan joyda, sun'iy ravishda suv o‘tkazmaydigan qatlamga loy-sement 
aralashmasi yoki qotuvchi sintetik smola. Bu ish o‘ta murakkab va ko‘p mablag‘ 
talab etadiganligini hisobga olgan holda maqsadga muvofiqligi texnik-iqtisodiy 
ko‘rsatkichlar bilan samaraliligi tasdiqlansagina qo‘llanilishi mumkin. 
Yer ostida tanlab eritib olingan mahsulotli eritmani sorbsion usulda qayta ishlash 
sxemasi rasm 1.5 da keltirilgan. Qator konchilik korxonalarida uran bilan yo‘ldosh 
materiallardan molibden ajratib olinmoqda. Boshqa elementlarni birinchi navbatda 
“selenni” ajratib olish mumkinligi o‘rganilmoqda.