Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

7.4. Қишлоқ хўжалигида фан-техника ютуқларини жорий этиш 
ва улардан самарали фойдаланиш 
Тарихдан маълумки, жаҳондаги иқтисодий фаолиятнинг 
ҳозирги даражага етишигача қанча илмий-техникавий тараққиёт 
даври ўтди. VII-VIII асрларда иқлимнинг ўсиши оқибатида 
эпидемиялар тарқалиши камайди ва демографик ўсиш кузатилди. 
XI асрда ҳунармандчилик ривожланиб, ишлаб чиқариш аста-секин 
ривожлантирилди ва ер билан ишлаш бирмунча осонлашди. Қўл 
меҳнатидан фойдаланиш камайди ва маҳсулот ишлаб чиқариш 
жараёни янги-янги чўққиларга эришди. Фан-техника тараққиёти 
натижасида меҳнат унумдорлиги ошди, айниқса технологиялар 
борасидаги силжишлар натижасида саноатда ҳам, қишлоқ 
хўжалигида ҳам ижобий ўзгартиришлар киритилди.
XIII асрда бутун Европада саноат шаҳарлари барпо этилиб, 
енгил саноат, тўқув саноати ривожланди. Англияда қишлоқ 
хўжалиги ривожланиб, чорвачиликдан олинган жун бутун Европа 
бўйлаб сотилди. Жун эвазига XIV асрда Шимолий Италия, 
Венеция, Генуя ва Флоренция саноат моллари савдо-сотиғини 
йўлга қўйилди. Шу асрда қуролсозлик, машинасозлик, янги 
технологиялар кашф қилиниб, фан-техника тараққиёти янада 
илгарилади. 
Фан-техника тараққиёти XIX-ХХ асрларда юксалиш даврига 
эришди. Бутун иқтисодиёт тез суръатлар билан ривожлантирилди. 
Қишлоқ хўжалигида янги навлар, кўчатлар, узоқ йил умр кўрувчи 
зотдор моллар, наслдор чорвалар, дарахтзорлар яратилди. Фан-
техника 
тараққиётини 
жадаллаштириш, 
техника 
ва 

---

186
технологияларда туб ўзгаришлар киритиш барча техникавий, 
ташкилий, иқтисодий ва ижтимоий омилларни сафарбар этиш 
негизида меҳнат унумдорлигини анча оширишга эришилди. Фан-
техника тараққиётини янада жадаллаштиришда техниканинг янги-
янги авлодларини, принципиал жиҳатдан янги технологияларни 
жорий этишни таъминловчи машинасозлик етакчи рол ўйнайди. 
Фан билан ишлаб чиқариш интеграцияси кучаймоқда, улар 
ўртасида ўзаро ҳамкорликнинг янги, самарали шакллари вужудга 
келмоқда, техника янгиликларини илмий кашфиётлар ва 
ихтироларни иқтисодиёт тармоқларида, қолаверса, қишлоқ 
хўжалигида ўзлаштириш муддатлари қисқармоқда.
Ўзбекистон Марказий Осиёда йирик илмий марказ сифатида 
катта илмий салоҳиятга эга мамлакат. Ривожланган илм-фан 
инфратузилмага ва малакали илмий ходимларга эга. Кейинги 10 
йилда илмий-техникавий лойиҳаларни амалга оширишда: 95 та – 
ИТИ, 71та – ОТМ, 12та – ИИЧБ, 8 та – Лойиҳа институтлари, 
10та – Инновацион марказлар, 28та – Бошқа ташкилотлар ва Жами 
224 та ташкилот ва корхоналар (7.4.1-жадвал). 
7.4.1-жадвал