Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти

7.2. Қишлоқ хўжалигида инновацион жараёнларни 
маҳаллийлаштириш дастурларини амалга оширилишини 
такомиллаштириш 
Қишлоқ хўжалигини модернизация қилиш ва интенсив 
ривожлантиришга қаратилган инновацияларни жорий этиш 
соҳасида: 
– юқори технологияли тармоқларнинг маҳаллий хом-ашё 
ресурслари негизида хом-ашёдан тайёр маҳсулот даражасигача 
қайта ишлашни чуқурлаштиришга мўлжалланган фаол агросаноат 

---

170
сиёсатининг зарур механизмларини яратиш бўйича таклифларни 
ишлаб чиқади; 
– 
мамлакатнинг 
озиқ-овқат 
хавфсизлигини 
янада 
мустаҳкамлаш, экологик тоза маҳсулот ишлаб чиқарилишини 
кенгайтириш, 
шунингдек, 
унинг 
аҳоли 
учун 
максимал 
ҳаммабоплиги ва хорижий бозорларда рақобатбардошлигини 
таъминлаш бўйича дастурларни тайёрлайди; 
– энг аввало, мавжуд ер, сув ва бошқа табиий ресурслардан 
оқилона фойдаланиш имконини берувчи «Ақлли қишлоқ 
хўжалиги» концепциясига асосланган қишлоқ хўжалиги ишлаб 
чиқаришнинг замонавий синалган шаклларини жорий этади; 
– аграр секторда қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини 
максимал даражада автоматлаштириш, устувор қишлоқ хўжалиги 
экинларининг ҳосилдорлигини жиддий ошириш ва қишлоқ 
хўжалиги корхоналарининг молиявий кўрсаткичларини яхшилаш, 
шунингдек, мамлакат озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш 
имконини 
берувчи 
инновацион 
ғоялар, 
ишланмалар 
ва 
технологияларни жорий этади; 
– қишлоқ хўжалиги маҳсулотларининг савдо бозорлари ва 
уларни тўғридан-тўғри етказиб беришни кенгайтириш, уларнинг 
жаҳон бозоридаги рақобатбардошлигини таъминлашга кўмакла-
шади ва бошқалар. 
Бугунги кунда дунёнинг турли минтақаларида шиддат билан 
содир бўлаётган жараёнлар ва биринчи навбатда, қарама-
қаршиликларнинг кучайиб бораётгани, жаҳон бозорларидаги 
вазиятнинг тез ўзгараётгани, ҳали-бери давом этаётган жаҳон 
молиявий-иқтисодий инқирози ва унинг оқибатлари, дунёнинг 
кўплаб давлатларида инвестиция фаоллигининг сусайиши ва ўсиш 
суръатларининг пасайиши мамлакатимиз иқтисодиётига ҳам 
ўзининг салбий таъсирини ўтказмасдан қолмайди, албатта. 
Мустақиллик йилларида махсус кенг кўламли дастурларни амалга 
ошириш натижасида ерларнинг мелиоратив ҳолати муттасил 
яхшиланиб бормоқда. Фақат 2010 йилнинг ўзида ерларнинг 

---

171
мелиоратив ҳолатини яхшилашга қаратилган лойиҳаларни амалга 
ошириш учун 150 миллиард сўмдан ортиқ маблағ йўналтирилди ва 
бу 724 километрлик коллектор-дренаж тармоқлари, 208 та 
мелиоратив қудуқларни барпо этиш ва реконструкция қилиш, 
қарийб 14 минг километрлик коллектор-дренаж тизимини 
таъмирлаш, қайта тиклаш ва 335 та замонавий мелиорация 
техникасини харид қилиш имконини берди.
Тошкентда 24–15 октябр кунлари очилган 11 чи Халқаро пахта 
ярмаркасида бугунги кунда Ўзбекистон 2015–2016 йилларда пахта-
толасини дунё ҳажми экспортида ўзининг улушини 7 % ёки 550 
минг тонна чамасида сақлаб қолмоқда.
Халқаро консултатив қўмитасининг (IСАС), маълумотларига 
кўра:
жаҳон бозорида дунёвий пахта-толасини ишлаб чиқариш АҚШ 
(29 %), Ҳиндистон (16 %) ва Покистон (10 %) дир. 2015-2016 
йилларда 9,2 % ёки 23,9 миллион тонна, истеъмол қилиш 2 % ёки 
25 миллион тоннага ўсди. 
Давлатимиз пахта толасини қайта ишлаш корхоналарини 
қувватларини кўпайтириш ҳисобига экспортни пасайиш сиёсатини 
қўллаб-қувватламоқда ва шунинг билан биргаликда ўзбек пахта 
толасини жаҳон истеъмолчиларга самарали тартибда мақбул 
йўналишлар логистикаси ва уни энг ва йўлларини таъминламоқ ўз 
вақтидаги олиб бориб беришни талаб қилади. 
Ўзбекистон 
Республикаси 
ташқи 
иқтисодий 
алоқалар 
вазирлиги маълумотларига асосан савдо ва инвестициялашда 
Ўзбекистон пахтасини асосий сотиб олувчилар Бангладеш (29%), 
Хитой (26%), Жанубий Корея (7%) и Эрон (5%). 
“Ўзбекенгилсаноат” компаниясини маълумотларига кўра 2015-
2020 йилларда мамлакатда текстиль тармоқларини модернизация 
қилиш учун 1 млрд доллар сарфланади. Пахтани ички қайта ишлаш 
дастури бўйича пахта-толаси 44 фоиздан 2020 йилга келиб 70 
фоизга оширилади ва шунга асосан текстиль маҳсулотлари 800 млн 
доллардан 1,5 млрд долларга оширилади. 

---

172
Халқаро пахта ярмаркаси Тошкент шаҳрида 2005 йилдан 
бошлаб Халқаро пахта ассоциацияси (ICA) раҳбарлигида ўтказиб 
келиниб ушбу шу йиллар мобайнида 7 млн тонна пахта-толаси 
шартномалари тузилди. 
• 2009–2012 йилларга мўлжалланган Инқирозга қарши чоралар 
дастури; 
• Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2009 йил 12 
мартдаги “2009–2014 йилларда ишлаб чиқаришни модернизация 
қилиш, техникавий технологик қайта жиҳозлаш бўйича энг муҳим 
лойиҳаларни 
амалга 
ошириш 
чора-тадбирлари 
дастури 
тўғрисида”ги қарори; 
• Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2011–2015 
йилларда Ўзбекистон Республикаси саноатини ривожлантириш-
нинг устувор йўналишлари тўғрисида”ги Қарори. 
• 
Мамлакатимизда иқтисодий ўсишга, аҳоли турмуш 
даражасини яхшилашга ҳамда иқтисодиётнинг барча тармоқларида 
рақобатдошлик кўрсаткичини оширишга эришиш, биринчи 
навбатда ишлаб чиқариш соҳасини инновациявий технологияни 
модернизация қилиш, техник ва технологик қайта жиҳозлашга 
боғлиқ.
7.2.1-расм. Ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва