351
Бу ерда: J
r
– рентабеллик индекси;
Д
j
– j-даврдаги даромад;
K
t
– t-даврдаги инновацияларга оширилган капитал қўйилмалар
ҳажми.
Келтирилган ифода нисбатида
инновацияларни амалга
оширишнинг бошланишига келтирилган даромадлар катталиги,
маҳражида эса инвестициялаш жараёнининг бошига нисбатан
дисконтланган,
инновацияларга
киритилган
инвестициялар
катталиги ўз аксини топган.
Ёки бошқача қилиб айтганда, бу ерда тўлов оқимларининг
даромад ва инвестициявий қисмлари таққосланади.
Рентабеллик индекси интеграл самара билан яқиндан боғлиқ,
агарда
интеграл самара Э
инт
мусбат бўлса, унда рентабеллик
индекси J
r
>1 ва аксинча. J
r
>1 бўлганда инновациявий лойиҳа
самарали ҳисобланади. Акс ҳолда, яъни J
r
<1 бўлганда - самарасиз.
Маблағлар
чекланганлиги
ва
танқислиги
шароитида,
рентабеллик индекси юқори бўлган инновациявий лойиҳалар
устуворликга эга бўлиши керак.
3.
Рентабеллик
меъёри Е
р
– бу дисконтнинг шундай меъёрики,
унда муайян йиллардаги дисконтланган даромадлар катталиги
инновациявий қўйилмаларга тенг бўлади. Бунда инновациявий
лойиҳанинг даромад ва харажатлари ҳисоб вақтига келтирилиш
йўли билан топилади.
∑
T
t
t
t
E
p
Д
Д
1
)
1
(
,
(13.3)
ёки
К
К
p
E
t
t
t
T
∑
(
)
1
1
(13.4)
Ушбу кўрсаткич муайян инвестициявий қарорнинг,
дисконт
ставкаси билан ифодаланадиган даромадлилик даражасини
бошқачароқ
тавсифлайди.Рентабеллик
меъёри
кўрсаткичи
шунингдек, даромадлиликнинг ички меъёри, фойданинг ички
меъёри,
инвестицияларни
қайтариш
меъёри
деб
ҳам
аталади.Хорижда, рентабеллик меъёри, инвестициялар миқдорий
352
таҳлилининг биринчи қадами сифатида кўп қўлланилади.
Кейинчалик таҳлил қилиш учун, даромадлилик ички меъёри 15-20
%дан
кам
бўлмаган
инновациявий
лойиҳалар
танланади.Рентабеллик меъёри таҳлилий тарзда, инновациялар
ҳаётининг иқтисодий муддатида ҳисобланган
интеграл самара
нолга тенг бўлишини таъминловчи, рентабелликнинг чегаравий
қиймати сифатида аниқланади.Олинган Е
р
катталигини инвестор
томонидан талаб қилинадиган рентабеллик меъёри
билан
таққосланади. Инновациявий қарорни қабул қилиш тўғрисидаги
масала, Е
р
қиймати инвестор талаб қилган катталикдан паст
бўлмаган тақдирдагина кўриб чиқилиши мумкин.
Агарда инновациявий лойиҳа банк ссудаси ҳисобига тўлиқ
молиялаштирилса, унда Е
р
банк фоиз ставкасининг мумкин бўлган
максимал даражасини кўрсатади, фоиз ставкасининг ушбу
даражадан юқори бўлиши лойиҳани самарасиз қилади.Бошқа
манбалардан молияаштиришга йўл қўйилганда эса, Е
р
-нинг қуйи
чегараси, аванс капитали қийматига тенг бўлади. Ўз навбатида,
аванс
капитали, ундан фойдаланиш учун олинадиган тўловнинг
ўртача арифметик катталиги сифатида ҳисобланиши мумкин.
Шартли масалани кўриб чиқамиз. Йирик кашфиётни амалга
ошириш учун узоқ муддатли кредитлар, акциялар ва давлат
бюджети маблағларини жалб этишга тўғри келди. Молиялаштириш
манбаларининг улуши ва уларга бўлган йиллик тўловлар
мисоли
13.2.2-жадвалда келтирилган.
13.2.2- жадвал
1>
Do'stlaringiz bilan baham: