Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети

2. «Inson» tushunchasi: Inson - o’zini anglagan, jamiyatda yashash 
qobiliyatiga ega bo’lgan ulug’ zotdir. Inson atamasi umumiy, hamma uchun xos 
43
Karimov I.A. Vatan sajdagoh kabi muqaddasdir. T.3. – T.: «O`zbеkiston», 1996, 352–353-bеtlar. 

---

93 
bo’lgan sifat va qobiliyatini izohlash uchun qo’llaniladi.
Bu tushuncha dunyoda 
mavjud bo’lgan, tarixan o’ziga xos shunday rivojlanayotgan birlikki, insoniyatni 
anglatib, u boshqa hamma moddiy tizimlardan farqli o’laroq o’ziga xos ijtimoiy 
faoliyat usullari bilan farq qiladi. Ushbu hayotiy faoliyat usuli tufayli inson tarixiy 
rivojlanishning hamma bosqichlarida, dunyoning barcha nuqtalarida o’ziga o’xshash 
bo’lgan antologiyaga oid holatni saqlab qoladi. 
Inson tushunchasi bioijtimoiy-ruhiy mavjudlikni ifodalaydigan tushuncha. Unda 
insonning 
zohiriy va botiniy sifatlari 
o’z aksini topadi. Insonning umumiy sifatlari 
uning konkret holat va murakkab hayot sharoitlari namoyon bo’ladigan xilma-xil 
kayfiyat, ruhiyat va munosabatlarning yig’indisidir. Har bir insondagi alohida bu 
hususiyatlar betakror, o’ziga xos holatlarda namayon bo’lishi mumkin. 
Inson ongi ijodiy xususiyatini aniqlash mezoni quyidagilar tashkil etadi: 
1) Ongning muayyan ijtimoiy yo’nalishi. 
2) Voqelikni anglab olish darajasi. 
3) Mustaqil fikrlash qobiliyatining holati. 
4) Inson tabiatda noyob va universaldir (noyob qobiliyat sohibi, nozik did, 
ulug’vorlik, yaratuvchi). 
5) Inson ichki va tashqi olam mujassamlashgan zot (mehnat, muloqat, badiiy ijod, 
xulq-atvor). 
6) Inson juda ko’p qismlardan tashkil topgan yaxlit birlik (tabiiylik, ijtimoiylik, 
aqillilik, hissiy, axloqiylik mujassam). 
7) Inson tarixiy mavjudot (kelajagini yaratadi, ertangi kunga tashvish bilan 
qaraydi, chunki inqirozlar, omadsizliklar, ta`qiblar mavjud). 
8) Inson mas`uliyat hissidan qochib qutilmaydi (u gumanistik pozitsiya va 
individuallikni uyg’unlashtirish orqali shunday vaziyatdan chiqadi).
Demak