Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

14.2 Фаввора қувурларининг қўлланилиши 
мундарижа 
Ишлатиладиган қувурларнинг ҳаммасига бу қудуқларни
ўзлаштиришдан олдин уларга фаввора ѐки насос - компрессор 
қувурлари туширилади ва улар «кўтаргичлар» деб аталади. 
Маҳсулотнинг фаввора қувурлари орқали олинишида 
қудуқни эксплуатацион қувур орқали ишлатишга нисбатан қатлам
газининг энергияси оқилона сарфланади. 
Кўтаргич қувур орқали қудуқ фаввораланишида газ омили
камаяди ва натижада фаввора муддати ошади. Қудуқдаги оқим 
тезлигини бошқариш ва қатламга тескари босим уюштиришнинг 
энг қулай усули-фаввора қувурларини ишлатишдир. Фаввора 
қувурлари ишлатилганда оқим тезлиги оширилиши натижасида
қатламдан суюқлик аралашмаси билан олиб чиқиладиган қум 
заррачалари ер юзасига кўтарилади ва қудуқда қум тиқини пайдо 
бўлишининг олди олинади. 
Фаввора қувурлари кўлланилишида уларнинг диаметрини 
танлаш катта аҳамиятга эга. Қудуқнинг оптимал маҳсулотини 
таъминловчи фаввора қувурларининг диаметри акад А.П.Крилов 
тенгламаси ѐрдамида ҳисобланади. 
______________ ____________________
d = 0,074

L * 

\ Р
баш.
-Р
у 
* 
3

Q

L \ L

- 10(Р
баш
-Р
у
); 
бу ерда : L - фаввора қувурлари узунлиги ; 
Р
баш
- фаввораланиш охирида фаввора қувурлари

---

116 
колоннаси бошмоғидаги босим; 
Р
у 
- қудуқ остидаги босим; 
Q - фаввораланиш охирида қудуқ маҳсулоти; 
Ҳисобдаги диаметр стандарт диаметрга мос келмаса, у ҳолда 
поғонали қувурлар колоннаси қабул қилинади. Унда юқори поғона 
ҳисобдагига энг яқин катта диаметрли (d
2
) қувур, пастки поғона 
ҳисобдагига энг яқин кичик (d
1
) қувур қабул қилинади ва юқори 
поғона узунлиги l
2
қуйидагича ҳисобланади: 
l
2
= L 

d-d
1
\ d
2
-d
1
; 
Ҳисобланган диаметрли қувурнинг максимал суюқлик 
ўтказиш қобилияти қуйидагича ҳисобланади: 
Q
max 
= 2500 

d
2
(Р
баш
-Р
у
)
0,5
\ 

0,5

L
1,5
; 
бу ерда: Q
max
- кўтаргичнинг максимал суюқлик ўтказиш
қобилияти, т/сут; 
d - кўтаргич диаметри, дюймда; 
Р
баш
- фаввора қувурлари бошмоғидаги босим , ат; 
Р
y
- қудуқ устидаги босим, ат; 

- суюқликнинг нисбий солиштирма оғирлиги ; 
L - кўтаргич узунлиги, м;