Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта махсус таълим вазирлиги Абу Райҳон Беруний номидаги

14.4 Қудуқларнинг ишлаш режимини бошқариш 
мундарижа 
Фаввора қудуқларининг устки босимини ва уларнинг ишлаш 
режимини бошқариш учун очқич - ѐпқичлар орасига штуцерлар 
қўйилади. 
Конларда ҳалқали фтулкали штуцерлар қўлланилади. 
Халқали штуцер қалинлиги 8 - 12 мм бўлган ва ўртасида тешиги 
берк ҳалқадан иборат. Фланец ва диск орасида зичликни 
таъминлаш мақсадида иккала томонидан прокладка қўйилади. 
Маҳсулот таркибида қум бўлмаган ѐки оз миқдорда қум 
бўлган қудуқларда ҳалқали штуцер нисбатан узок муддат
ишлайди. 

---

119 
Қум кўп бўлган ҳолларда ҳалқали штуцернинг диаметри 
абразив емирилиш натижасида тезда кенгаяди ва уни ишлатиш
қийинлашади. Бундай ҳолларда фтулкали штуцерни 
мувофақиятли ишлатиш мумкин. 
Қудуқ устидаги тескари босим ва штуцердан кейинги 
босимга мувофиқ ва олинадиган суюқлик ва газ миқдорига қараб
диаметри бир неча миллиметрдан бошлаб 14 - 16 мм. гача бўлган 
штуцерлар ишлатилади. Штуцер диаметрини ўзгартириб қудуқ 
устидаги тескари босимни ўзгартирамиз. Бу эса ўз навбатида қудуқ 
туби босимига таъсир этади ва қудуқнинг маҳсулот миқдорини 
ўзгартиради. 
Юқорида айтиб ўтилганидай, қудуқ маҳсулотида қум қанча
кўп бўлса, унинг абразив хусусияти таъсирида штуцер шунча тез 
емирилади. Шунинг учун баъзан поғонали фтулкали штуцерлар 
ҳам ўрнатилиши мумкин. 
Айрим ҳолларда қудуқда қум тиқини пайдо бўлишининг
олдини олиш учун қудуқдаги маҳсулот оқими тезлигини ошириш 
ва натижада аралашмадаги қум заррачаларини ер юзасига кўтариш
учун қудуқ туби штуцерларидан ҳам фойдаланилади. 

---

120 
Одатда қудуқ туби штуцерлари ѐрдамида қудуқ ишини 
бошқариб бўлмайди ва бу штуцерни алмаштириш қийин 
бўлганлиги сабабли, у узок муддатга мўлжаллаб қўйилади.